Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Side 90

til vill af ívið of heitri bókstafstrú. Ég ætla mér ekki þá dul að reyna að leysa
þennan ágreining hér í eitt skipti fyrir öll en finnst þó tími til kominn að
einhver beri klæði á vopnin.
VIII
Með hliðsjón af ofangreindum athugasemdum hlýt ég að lokum að spyrja
hvort ég telji okkur hafa miðað eitthvað áfram? Ég eftirlæt lesendum að
mestu að dæma um það en vil þó í þessu sambandi taka heilshugar undir
með Þorgeiri Þorgeirsyni þegar hann skrifar:
Mér var kennt að starf Griersons og hans líka væri undirstöðuþátt-
ur í nútíma kvikmyndagerð. Þáttur sem enginn heilvita kvik-
myndahöfundur mætti láta sér fátt um finnast. Enda hafa dugandi
kvikmyndaleikstjórar Evrópu til skamms tíma litið á það sem
skyldugan þroskaáfanga að gera dokúmentarmyndir.33
í upphafi máls míns velti ég örlítið vöngum yfir hugsanlegum „endalokum
kvikmyndarinnar“ í kjölfar aldarinnar sem nú er að ljúka. Margir hafa í þessu
sambandi bent á hin óvissu afdrif „skáldmyndanna“, þar sem hvert stór-
skáldið á fætur öðru hefur fallið frá eða á annan hátt yfirgefið kvikmynda-
listina en nýliðun hins vegar verið dræm. Milmar Oddsson birtir einmitt lista
um brottfallin kvikmyndaskáld í grein sem nýlega birtist í Morgunblaðinu.34
Þorgeir Þorgeirson myndi eflaust vilja bæta ýmsum mætum heimilda-
myndahöfundum á slíkan lista en sjálfur vildi ég minnast ýmissa Ijósskálda
sem einnig hafa horfið yfir móðuna miklu. Listi Hilmars er góður og gildur
svo langt sem hann nær35 en þar mættu samt að ósekju standa nöfn eins og:
Arnaldo Ginna, Bruno Corra, Viking Eggeling, Hans Richter, Man Ray,
Marcel Duchamp, Fernand Léger, Walter Ruttmann, Oskar Fischinger,
Germaine Dulach, Len Lye, Harry Smith, Kenneth Anger, Maya Deren og
Norman McLaren — auk nafna þess fólks sem enn er að, svo sem Ernie Gehr,
Michael Snow, Yvonne Rainer, Peter Kubelka, og að sjálfsögðu Stan Brak-
hage.
Tilraunamyndir hafa lengst af markað útjaðar kvikmyndalistarinnar og
þurfa lesendur því ekki að blygðast sín þótt nöfn ofangreindra „ljósskálda“
séu þeim framandi.36 Þessi jaðar liggur jafnframt óvíða „utar“ en á íslandi
þar sem tilraunakvikmyndagerð er varla til. Ég kann enga algilda skýringu á
þessari staðreynd en mér þykir þó sýnt að hún hljóti að reynast íslenskri
kvikmyndagerð fjötur um fót, a.m.k. þegar til lengri tíma lætur. í því ljósi
finnst mér rétt að taka ofangreinda ábendingu Þorgeirs Þorgeirsonar og bæta
ögn um betur: Kvikmyndalist sem ekki hlúir að öllum möguleikum sínum
88
TMM 1995:4