Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Síða 119

sjálfssýn kven- og karlmanna. Hún spyrnir ekki fótum við hátækniþróun
síðkapítalismans heldur sér í henni möguleika til að skapa nýja og framsækna
menningu sem brýst út úr viðjum hinna líffræðilegu og líffænu myndhverf-
inga, út úr andstæðupörunum: sál/líkami, náttúra/menning, maður/kona
o.s.frv. og inn í heim hinnar líftæknilegu vélar. Haraway reynir að virkja þá
jákvæðu möguleika sem búa í gena- og líftækni samtímans til að skapa nýja
sjálfsvitund þar sem líffræðilega skilgreindur munur kynjanna eða þær
afmarkanir sem menning okkar gengur út frá sem vísum, líkt og munur
náttúru og manngerðra fyrirbæra, er ekki lengur fýrir hendi. Jafnvel hin
brotakennda og tvístraða sjálfsmynd síðmódernismans er skilin jákvæðum
skilningi. Hún er möguleiki til að sleppa undan „upprunanum“. Undan því
að vera markaður tungumáli, þjóðerni og kyni og síðast en ekki síst sjálfu
upphafinu, sköpuninni sem skildi að og flokkaði. I stað þess að líta á allt þetta
sem afsprengi djöfullegra véla sem skilgreindar eru sem andstæður manns-
ins leggur Haraway áherslu á að skilingur okkar á eigin líkama sé þegar
vélrænn. Við notum vélina til að skilgreina okkur sjálf. Við erum þegar í
vissum skilningi vélar.7 Til að skilja líkamlega tilvist okkar grípur líf- og
læknisfræðin til stýri- og kerfisfræðilegra líkana sem gera líkamann að neti
þar sem upplýsingar og boð flæða á milli stjórnstöðva. Það er ekki nema stutt
skref frá þessum upplýsingalíkama yfir í hinn tilbúna líkama sem er settur
saman með genatækni.
Tvíhyggju vestrænnar menningar og þeirri baráttu sem nú fer fram á
sviðum menningar og stjórnmála til að viðhalda henni, yrði með þessu móti
hleypt upp. Menningar- og stjórnmálaátök samtímans snúast ekki síst um
þá staðreynd að hugmyndaffæði hinnar vestrænu tvíhyggju og allt það
stjórnmála- og efnahagskerfi sem hún hefur á bak við sig reynir að festa sig
í sessi með stöðugleikanum. Hún reynir að útiloka hina margrása heimssýn,
hina raunverulegu kröfu um lýðræði með því að loka á öll frávik frá
stöðugleikanum. Hugmyndir Haraway og fleiri lúta að því að virkja tækni-
þróun, grósku og glundroða síðmódernismans í þágu nýrrar opnunar, en
ekki til þess að styrkja þennan stöðugleika enn í sessi. Hugmyndina um að
komast út úr tvíhyggjunni ber ekki hvað síst að skilja í þessu ljósi.
Vélmenni, engill, hænuungi
Sjón: Augu þín sáu mig
En ein skáldsaga síðasta árs, Augu þín sáu mig eftir Sjón, sýnir að mínum
dómi betur en aðrar hvað er hægt. Hvernig skáldsagnaritunin getur þróast
og flutt sig út úr þeim skorðum sem þrengja að henni, út úr tvíhyggjunni, út
TMM 1995:4
117