Andvari - 01.01.1974, Page 26

24
JÓHANN HAFSTEIN
ANDVARI
fremur utanríkismálin, og síðar önnur mál, eftir að hann hafði tekið
við stjórnarforystu sem forsætisráðherra.
Eg hef þegar vikið að stefnufestu og stefnumótun Bjarna Benedikts-
sonar í utanríkismálum landsins, sem fastgrópuð verða urn aldur og ævi
í sögu Islands og aldrei afmáð.
Eitt var það svið utanríkismálanna, sem ef til vill er hvað söguríkast
og örlagaþrungnast, en það er aðild Islands að Atlantshafsbandalaginu,
sem hófst árið 1949.
Hvers vegna varð Atlantshafsbandalagið til, og hvers vegna gerðust
íslendingar aðilar að því? Þetta hlaut að verða veigamikil ákvörðun, enda
tóku íslendingar þá ákvörðun sannarlega ekki að tilefnislausu. Sam-
einuðu þjóðirnar höfðu verið stofnaðar í lok hinna ægilegu stríðsátaka,
og íslendingar gerðust, eins og kunnugt er, aðilar að þeim árið 1946. Þetta
alþjóðlega bandalag flestra þjóða heims var ekki hvað sízt stofnað til
þess að tryggja friðinn, ef svo mætti segja, stuðla að því, að komandi kyn-
slóðir yrðu ekki ofurseldar ógnum nýrrar styrjaldar, er yrði vissulega miklu
válegri en heimsstyrjöldin síðari.
Því verður ekki neitað, að lausn öryggismála íslands verður ætíð
erfið viðfangs. Venjulega er frumskilyrði öryggismálanna það, að aðili vilji
sjálfur nokkuð af mörkum leggja. Við Islendingar treystum okkur trauðla
til að verja land okkar sjálfir, og mörgum stendur stuggur af því að ljá
erlendum aðstöðu í landinu, þegar allt er með kyrrum kjörum eða á friðar-
tímum, eins og það er stundum kallað, til undirbúnings varna þess og
annarra vestrænna lýðræðisríkja. Smæð þjóðarinnar og lega landsins i
norðanverðu Atlantshafi gerir úrlausnarefnið ótrúlega flókið. En Bjarna
Benediktssyni var sem stjórnmálamanni og utanríkisráðherra mjög aug-
ljós þýðing landsins, ef til ófriðar kæmi, og að hún væri svo mikil og að-
stæður allar slíkar, að eitt veigamesta viðfangsefni okkar íslendinga væri
‘ að fá viðunandi tryggingu fyrir öryggi landsins.
Bjarni hefur sjálfur greint frá því í áðurnefndum bæklingi um utan-
ríkismál Islands, að það hafi verið 5. janúar 1949, sem sendiherra Banda-
ríkjanna ræddi við hann efnislega um þátttöku íslendinga í Atlantshafs-
bandalaginu. Að samtalinu loknu ritaði hann minnisblað, þar sem segir svo:
„Miðvikudaginn 5. janúar 1949 kom sendiherra Bandaríkjanna, mr.
Butrick, á skrifstofu mína samkvæmt beiðni sinni.