Andvari - 01.01.1974, Page 74

72
GUNNAR TUORODDSEN
ANDVARl
öðrum. Stjómarskráin var staðfest 19.
júní, og ltafa íslcnzkar konur síðan haldið
þann dag hátíðlegan til minningar um
þcnnan mikla sigur í réttindabaráttu
þeirra.
Árið 1918 var gerður sambandssáttmál-
inn við Dani. Fullveldi fslands var viður-
kennt. Afleiðing þcss var brcyting á ís-
lcnzku stjórnarskránni 1920. Síðan stóð
hún óbrcytt í 14 ár.
Á árunum 1931-1934 stóðu harðar
deilur um kjördæmaskipun og tilhögun
Alþingiskosninga, og lciddu þær til stjórn-
arskrárbreytingar 1934. Landkjörið, sem
staðið hafði í tæp 20 ár, var afnumið, en
tekið upp það nýmæli, að hafa skyldi allt
að 11 uppbótarþingsæti til jöfnunar milli
þingflokka, svo að hver þcirra hcfði þing-
sæti í sem fyllstu samræmi við atkvæða-
tölu sína við almennar kosningar. Kosn-
ingarréttur var þá einnig rýmkaður, ald-
ursmarkið lækkað úr 25 árum í 21 ár og
sveitarstyrkþegum veittur kosningarréttur.
Enn fremur skyldu fjárlög afgrcidd i
sameinuðu þingi, í stað þess að áður
gcngu þau milli deilda eins og önnur
lagafrumvörp.
Deilur um kjördæmaskipunina héldu
áfrant, og var stjórnarskránni þess vegna
breytt, bæði 1942 og 1959, en þá var sú
kjördæmaskipun ákveðin, sem nú gildir.
1944 var fýðveldið stofnað og gerðar
þær breytingar einar á stjórnarskrá, sem
leiddi af því, að forseti kom í stað kon-
ungs, að ísland tók öll sín mál í eigin
hendur og sambandslögin féllu úr gildi.
1968 var kosningaraldur færður úr 21
ári niður í 20 ár.
EnAurskoðim stjórnarskránnnar.
Eins og sjá má á þcssu yfirliti, hefur
stjórnarskránni verði breytt ýmislega á
því aldarskeiði, scm liðið er frá setn-
ingu hennar. Þessar breytingar hafa
flestar stefnt til aukins frelsis og sjálfs-
forræðis og orðið þjóðinni til farsældar.
Mörg ákvæði stjórnarskrárinnar hafa stað-
izt tímans tönn og standa enn í fullu gildi.
En þróun heillar aldar skapar þörf fvrir
cndurskoðun, endurmat á ýrnsu því, sem
gamalt er. Ný viÖfangsefni rísa, sem
glíma þarf við. Sum þeirra eru þess eðlis,
að æskilegt væri að sctja um þau ákvæði
í stjórnarskrá. Þess vegna er eÖlilegt, að
Alþingi hcfur ákveÖiÖ að endurskoða
stjórnarskrána. Af þeim fjölmörgu atrið-
um, scm til greina koma við slíka endur-
skoðun, skulu þcssi nefnd:
l.Skipun Alþingis, hvort þingið skuli
vera ein málstofa; starfshættir Alþing-
is og starfsaðstaða.
2. Kjördæmaskipun. Kannað sé með hlið-
sjón af íslenzkri rcynslu og úrlausn-
um annarra þjóða, hvort unnt sé að
samræma á viÖhlítandi hátt einmenn-
ingskjördæmi og hlutfallskosningar.
Þarf að stefna að því, að persónu-
kosningum verði við komið, þannig
að kjósendur geti valiÖ ekki aðeins um
stjórnmálaflokka, heldur einnig um
rnenn, frcmur en nú er.
3. KosningarréttarskilyrÖin.
4. Kosningaskylda, hvort á móti kosning-
arrétti eigi að skylda hvern kjósenda
til þess að neyta atkvæÖisréttar að
forfallalausu.
5. ÞingræÖiÖ, hvort setja skuli í stjórn-
arskrána reglur um þingræði og um
heimild forseta til þess að skipa minni-
hlutastjórn og utanþings- eða embætt-
ismannastjórn. Athuga þarf lciðir til
þess að draga úr hættu á langvarandi
stjórnarkrcppum.
6. Þingflokkar cru orðnir svo mikilvæg-
ur þáttur í störfum Alþingis og stjóm
þjóðmála, að cÖlilegt er, að í stjórnar-