Andvari - 01.01.1974, Page 78

76
HANNIBAL VALDIMAHSSON
ANDVARl
Árið 1934 er gamla landkjörið afnum-
ið. Uppbótarsæti lögfcst. Menn ekki leng-
ur sviptir atkvæðisrétti vcgna þcgins sveit-
arstyrks. Kosningaréttur rýmkaður í 21 ár.
Árið 1942 er gerð mikil breyting á kjör-
dæmaskipaninni.
Árið 1944 hefði óneitanlega verið rík
ástæða til gagngerðrar heildarendurskoð-
unar á hinni konunglegu stjórnarskrá,
scm þá var orðin 70 ára gömul. Það var
líka ætlunin, cn af því varð þó ekki.
Niðurstaðan varð sú, að við þau tímamót
var því einu breytt í stjórnarskránni, scm
bcint leiddi af breytingunni frá konung-
dæmi í lýðveldi.
Var því þá hcitiÖ, að stjórnarskráin, eins
og frá henni var gengið 1944, skvldi að-
eins verða til naumra bráðabirgða. Þetta
hcfur þó ckki staðizt. Bráðabirgðastjórn-
arskráin frá 1944 er enn í gildi á 30 ára
afmæli lýðveldisins.
Á henni hafa að vísu veriÖ gerÖar
breytingar tvisvar síðan, þ. e. 1959, breyt-
ing á kjördæmaskipan, og 1968, er kosn-
ingaaldur var færður úr 21 ári í 20 ár.
Nokkrar hræringar hafa þó vcrið með-
al þingmanna í þá átt að breyta bráða-
bi rgðast jórnarskrán n i.
Hafa einstakir þingmenn nokkrum
sinnum flutt tillögur og frumvörp til
breytinga á henni, en ckki hafa þau verið
svo vandlcga undirbúin, að Alþingi hafi
þótt tiltækilegt að samþykkja þau.
Loks gerðist það á síðari hluta þings
1972, að samþykkt var tillaga til þings-
ályktunar um skipan 7 manna nefndar
til að cndurskoða stjórnarskrána. Skyldu
nefndarmenn kosnir af Alþingi. Þings-
álvktunin var á þcssa leiÖ:
„ÞINGSÁLYKTUN
iim endurskoðun stjórnarskrárinnar
Alþingi ályktar, að skipuð skuli 7
manna ncfnd til að endurskoða stjórnar-
skrána. Nefndarmenn skulu kosnir af Al-
þingi. Forsætisráðherra kveður ncfndina
saman til fyrsta fundar, en hún skiptir
sjálf með sér verkum.
'Ncfndinni ber að lcita álits sýslunefnda
og bæjarstjórna, landsblutasambanda
sveitarfélaga og landssambanda stéttar-
félaga. Hún skal leita álits lagadeildar
Háskóla Islands og Hæstaréttar um lög-
fræðileg cfni. Með opinberri tilkynningu
skal þeim, sem þess kvnnu að óska, gefinn
kostur á að koma á framfæri við ncfndina
skriflegum og skriflega rökstuddum breyt-
ingartillögum við núgildandi stjórnarskrá
fyrir þann tíma, sem nefndin tiltekur.
Kostnaður við endurskoðun stjórnar-
skrárinnar grciðist úr ríkissjóði.
Samþykkt á Alþingi 18. maí 1972.“
Það er augljóst af þessari samþykkt Al-
þingis, að tilætlunin er víðtæk og gagnger
endurskoðun, þar sem fyrir nefndina er
lagt að lcita álits sýsluncfnda og bæjar-
stjórna, landsblutasambanda sveitarfélaga
og landssambanda stéttarfélaga. Einnig
að leita álits lagadeildar Háskóla íslands
og Hæstaréttar um öll lögfræðileg atriði.
Einnig bendir það til víðtækrar endur-
skoðunar, að gefa skal hvcrjum þeim,
sem þess kynni að óska, kost á að koma á
framfæri við nefndina skriflegum og skrif-
lega rökstuddum breytingartillögum við
núgildandi stjórnarskrá fyrir þann tíma,
sem nefndin tiltekur.
Allt þetta hcfur nú verið gert og veittur
5 mánaða frcstur til andsvara.
Eitt fyrsta verk nefndarinnar var það að
afla sér stjórnskipunarlaga Norðurlanda-
þjóða og annarra þcirra þjóða, er hclzt
væru líkindi til að hafa mætti til hliðsjón-
ar við endurskoðun stjórnarskrár okkar.
Einnig hafa verið gcrðar ráðstafanir
til að þýða á íslcnzka tungu stjórnskipun-
arlög nokkurra þcirra ríkja, sem á seinni