Andvari - 01.01.1974, Page 123

ANDVARI
JAFNVÆGISGRUNDVÖLLURINN VERÐI ÞRÍRÍKJA NORDEK
121
þrcm tugum ára vildu ýmsir ldókir ís-
lendingar semja svo um til langframa, að
yfirvöld vinvcitts risaveldis keyptu, trú-
lega á heimsmarkaSsverSi hvers árs, allar
útflutningsvörur landsins, svo ckkert
þyrfti aS hafa fyrir markaSsleitinni og
scm minnst fyrir gjaldeyrishallanum, eða
tilraunum að rétta hann við. Nútíminn
metur slíkt sem nýlendusamning, fremur
óhagstæðari í lengd en hina tvíeggjuðu
hrezku nýlendupólitík millistríðstímans á
20. öld. Svo góðri vernd stefnir hugur vor
frá, cins og hann gerði síðustu áratugina.
Það, hvernig Island muni standa sig
næstu áratugi ætti að vera því meira í
sjálfsvald sett en áður var á fátæklegri og
styrjaldasamari tímurn. Því miður þekkja
lönd sjaldan vitjunartíma sinn, sagði
meistari Jón, en bætti við: Þekki þeir þá
vitjunartíma andskotans, því sjaldan hygg
ég hann hafi mcira ríki haft cn um þessar
stundir. Það var mag. Jóns orð í Skálholti,
meðan bræðraþjóðir, Skandinavar, vóg-
ust innbyrðis í tíð Karls XII með aflcið-
ingunni, að sú langa læging þeirra hófst,
sem nú kynni að vera að enda.
Þegar Jón forseti var 1874 að brjóta
heilann um, hverjir yrðu hlutgengismögu-
leikar Islands á 11. bvggSarökl þess, vakti
hann máls í bréfi 6. júlí til Sigfúsar Ey-
mundssonar á hálfri milljón íbúa, því syo
margir kynnu íslendingar að hafa orðið
á þeirri tíð, ef landinu hcfðu stjórnað
„okkar eigin mcnn um 600 ár. . . . og þ.í
gæti Dcmir spurt fréttn", en „það er mesta
hcimska að skammast sín fyrir, þó maður
sé fátækur og geti ekki spilað stórþjóð."
- Sannleikurinn er, að Jón sá rétt um
hvorttveggja, að viðhald og vöxtur hlut-
gcngis (þess sem Danir yrðu að frétta um
og virða) kunni að útheimta og leiða af
sér fólksfjölgun, slíka scm nú lék honum
í hug, en ekki megi í óskhvggju sinni spila
stórþjóð né skammast sín fyrir cfnaleysi
og smæð, heldur ná annan veg hlutgengi,
hvað sem tautar. Þetta var gott boðorð.
Köllum það sannmæli um ísland, að
„það líkist engurn löndum," og munum,
hver kostur og galli það sé í senn. Reynd-
ar er auðvelt að finna jafnslök búsetu-
skilyrði um alla norðurhclft, norðvest-
urjaðra Brctlandseyja, Nýfundnaland o.
s. frv. Hversu aðlaðandi scm gera má
Norðurbotn og Hálogaland með frarn-
sýnni aðlögun og nógri Nordekhjálp og
hvert scm segulmagn syðri borga á cftir
að verða, bcndir reynslan til, að Islandi
haldist betur en sólríkum Norðurbotni og
e. t. v. betur en Norcgi í heild á ungu
fólki, enda er fæðingatíÖni hér enn cðli-
leg. En vilji ,,mannauSurinn“ íslcnzki líka
láta að sér kveða á norÖurskalla grann-
landanna, leyfir fjölmenni ungra árganga
um stund þá dreifingu án þess að skaða
sig eða landiÖ. Fyrir margra hluta sakir
ber heldur cn hitt að auövelda norrænu
„pendlunina", hvað scm hagnaði liði. Þó
hvort hinna landanna eigi í sínum
hluta norðurhelftar ferfaldan mannfjölda
á við Islendinga, gæti það gert gæfumun
til aldamóta, hve hér er stórum hærri hlut-
fallstala ungs fólks, hcppilegur aldurs-
píramídi. Norðanfjalls í Noregi halda
menn verði 1970-80 sú fjölgun, sem svari
til 65% þess, er NorÖmönnum fjölgar að
meðaltali þá, en það svarar aðeins til
helmings íslenzkrar mcðalfjölgunar. Sak-
ir hnattstöðu, landstærðar, fjölgunar og
reynslu við norðlæga strönd ættu íslend-
ingar, finnst mér, að eiga mikið hlutgengi
við ákvarðanatöku um sameiginlcg norð-
urhelftarmálefni. Sennilega þarf ekkert
ríkjanna að tapa á því.
Síður cr nauðsyn, að ég lýsi afstöðu til
margra og mismunandi flokka, sem eru að
skiptast nokkuð ört á um ríkisstjórnar-
sætin á Norðurlöndum um 1974, og ég
gef engum flokki að sök, þó hann stcfni