Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Side 162

162
HÁSKÓLAST IG IÐ Í L JÓS I HNATTVÆÐINGAR
KHÍ, en eru ekki skiptinemar. Rannsóknin fjallar um samskipti og samvinnu nemenda
og kennara, upplifun erlendu nemendanna af skólamenningu KHÍ, tækifæri nemenda
til að nýta færni í öðrum tungumálum en íslensku í námi sínu við KHÍ og hindranir í
námi vegna ónógrar íslenskukunnáttu.
Greinin skiptist í eftirtalda meginþætti: Fyrst er fjallað um þróun háskóla í fjöl-
menningarsamfélögum. Því næst er umfjöllun um fjölbreytta nemendahópa í háskól-
um, með sérstakri áherslu á slíka hópa í kennaranámi, svo og vaxandi fjölbreytni
nemendahópa í tveim háskólum á Íslandi. Í þriðja hluta greinarinnar er fjallað um
niðurstöður rannsóknar á stöðu og reynslu erlendra nemenda við KHÍ, sem síðan eru
ræddar í fræðilegu samhengi. Í lokaorðum koma fram ályktanir um þær umbætur
sem höfundar telja að huga þurfi að í háskólum á Íslandi í ljósi samfélagsbreytinga.
ÞRÓUN OG HLUTVERK HÁSKÓLA
Í FJÖLMENNINGARSAMFÉLÖGUM
Ýmsir fræðimenn hafa fjallað um þróun samfélaga víða um heim í átt til fjölmenn-
ingarlegra samfélaga og eru flestir sammála um að sú þróun muni halda áfram um
ófyrirsjáanlega framtíð (Mor Barak, 2005). Íslenskt samfélag hefur ekki farið varhluta
af þessari þróun og hefur tekið örum lýðfræðilegum breytingum undanfarinn áratug.
Til marks um það má nefna að fjöldi erlendra ríkisborgara á Íslandi hefur aukist úr
1,9% í árslok 1996 í 6% í lok árs 2006 (Hagstofa Íslands, 2007). Örar lýðfræðilegar
breytingar samfélaga ásamt hnattvæðingu í margs konar skilningi kalla á ný tækifæri
og e.t.v. endurskilgreiningu hugtaka. Stefán Ólafsson (2005) fjallar í grein sinni „Hvert
er heimurinn að fara?“ um þjóðfélagsbreytingar í samtímanum og segir þar m.a. að
aukin samskipti og samvinna þvert á menningu og landamæri feli bæði í sér ögrun og
tækifæri. Hann segir jafnframt að tíminn einn geti leitt í ljós hvort þær breytingar sem
nú eiga sér stað verði til góðs eða ills og því þurfi að leita nýrra leiða og þróa nýjar
aðferðir til að takast á við breyttan veruleika. Í nýrri grein um fræðasvið fjölmenning-
arfræða (Hanna Ragnarsdóttir, í prentun) er fjallað um nýjar spurningar og endurskil-
greiningar hugtaka sem nútímasamfélög standa frammi fyrir. Spurningarnar snúast
m.a. um menningarleg réttindi minnihlutahópa, eðli sameiginlegra réttinda, hvers
vegna menning er margbreytileg, hvort fjölbreytileiki menningar er tímabundið eða
varanlegt fyrirbæri, hvort og hvers vegna hann er æskilegur, hvort öll menning verð-
skuldar jafna virðingu, hvort meta eigi hana á eigin forsendum eða á grunni alþjóð-
legra mælikvarða og hvernig eigi þá að afla þeirra mælikvarða, og hvort og hvernig sé
hægt að eiga samskipti milli menningarheima og finna lausn á djúpum ágreiningi.
Í ljósi samfélagsbreytinga og hnattvæðingar hefur skapast fræðileg umræða um
þróun háskólastigsins í fjölmenningarsamfélögum, sem tengist m.a. umræðu í
félagsvísindum um samfélagsþróun og stefnumótun í fjölmenningarsamfélögum og
stefnumótun í alþjóða- og Evrópusamstarfi. Altbach (2004) bendir t.d. á að hafið sé
tímabil hnattvæðingar í háskólum, sem einkennist af nýjum alþjóðlegum samningum
og skipan náms. Hann leggur áherslu á að ef háskólar einangra sig frá efnahagslegri