Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Blaðsíða 21

MAR ÍA STE INGR ÍMSDÓTT I R
21
arar þurfi meira en góða námsefnisþekkingu til að uppfylla þær kröfur sem nú eru
gerðar til kennarastarfsins.
Í kennarastarfinu felst margt sem er öðrum en kennurum ósýnilegt, svo sem um-
hugsun og umsýsla um hvern og einn nemanda. Þá fer mikill tími í hið óvænta og
ófyrirséða sem alltaf fylgir mannlegum samskiptum. Í rannsókninni kom fram að vinnu-
tími nýliðanna var langur, skuldbinding þeirra við starfið og nemendur virtist mikil og
því olli það þeim vanlíðan ef þeir töldu sig ekki geta gert eins vel og þeir vildu. Það
kallar fram spurninguna um það hvenær kennari hættir í vinnunni. Felst ef til vill
munurinn á kennarastarfinu og öðrum sérhæfðum störfum einkum í framangreindum
atriðum? Sú lýsing sem viðmælendur gefa á vinnunni og því hversu skuldbundnir
þeir virðast vera starfinu fellur vel að skilgreiningu Brodda Jóhannessonar (1978) á
skuldbundnu lífsstarfi. Þennan hluta starfsins er erfitt að kenna fyrirfram, heldur er
þetta nokkuð sem nýir kennarar þurfa að fá tækifæri til að aðlagast og læra að takast
á við þegar út í starfið er komið.
Það vekur eftirtekt að viðmælendurnir skuli telja að störfin utan kennslustundanna
taki of mikinn tíma frá því sem þeim finnst tilheyra sjálfri kennslunni. Ætla má að
þeir séu að átta sig á ýmsum störfum sem tilheyra kennarahlutverkinu og voru þeim
dulin í vettvangsnámi; vinnu sem er órjúfanlegur hluti starfsins miðað við þá ábyrgð
og skyldur sem felast í því.
Viðtekið viðhorf virðist vera í skólum að nýliðum sé falin sama ábyrgð og ætlast
sé til þess sama af þeim og reyndari kennurum. Því er ekki óeðlilegt að þeir beri sig
saman við eldri og reyndari kennara. Lesa má út úr viðtölunum að viðmælendur
gerðu óraunhæfar kröfur til sjálfra sín um að ná sömu færni í starfi og reyndari kenn-
arar. Sýnilegt er þó að viðmælendur lögðu mikið á sig til að standast samanburð og
væntingar sem nemendur, foreldrar, samkennarar og stjórnendur gerðu til þeirra. Hjá
Renard (2003) kemur sú skoðun fram að nýir kennarar séu krafðir um færni sem þeir
hafa ekki öðlast og geti aðeins öðlast með reynslu, því þurfi ekki að undrast að þeir
láti hugfallast eða efist um hæfni sína til starfsins.
Þó að í kennaranámi sé leitast við að undirbúa verðandi kennara á faglegan hátt
er það ekki fyrr en út í starfið er komið sem þeir uppgötva hvað felst raunverulega í
því. Þetta samræmist skoðunum Feiman-Nemser (2003) sem telur að ekki sé hægt að
kenna allt það í kennaranámi sem þarf til þess að ná árangri í kennslu og hæpið að
álíta að við brautskráningu sé kennari fullnuma í faginu.
Í raun má túlka það svo að allt fyrsta árið séu nýliðar að fást við ný og ný viðfangs-
efni. Þó leggja þeir ekki í að reyna sérstakar kennsluaðferðir eða verkefni enda virðast
þeir fá mjög litla hvatningu frá stjórnendum eða samkennurum til að koma fram með
hugmyndir sínar og virðast ekki áræða að koma skoðunum sínum á framfæri vegna
þess að þeir telja að þær falli ekki alltaf að skoðunum þeirra sem fyrir eru. Þeim finnst
öruggara að fljóta með straumnum í fyrstu.
Athyglisverð er reynsla viðmælendanna af eftirlitsleysi og jafnvel afskiptaleysi og
ætla má að þetta auki á óöruggi þeirra í starfi, auk þess sem það undirstrikar að þeir fá
litla sem enga endurgjöf á starf sitt og vita því ekki hvernig þeir standa sig. Sennilegt
er að þetta ýti undir það sem kemur fram í rannsókninni, að viðmælendur finni jafn-
vel til minnimáttarkenndar gagnvart reyndu samstarfsfólki sínu.