Uppeldi og menntun - 16.02.2007, Blaðsíða 13

MAR ÍA STE INGR ÍMSDÓTT I R
13
stöðum getur starfsfólk ráðfært sig um fagleg vandamál um leið og þau koma upp en
slíkt er ýmsum annmörkum háð í kennarastarfinu.
Rannsóknir sýna að nýliðinn getur upplifað félagslega einangrun ekki síður en
faglega (Halford, 1998; Gordon og Maxey, 2000). Mikill hluti vinnu hans fer fram í
kennslustofu þar sem sjaldan er annar kennari til að ráðfæra sig við um fagleg vanda-
mál er upp kunna að koma. Eigi að síður verður kennarinn að bregðast við áreiti
og vandamálum strax og ekki gefst tími til að velta vöngum yfir slíku. Þetta getur
reynst byrjendum erfitt og er talið vera eitt þeirra atriða sem skilja nýliða frá þeim sem
reyndari eru (Day, 1999).
Hver skóli býr yfir ákveðinni innri menningu sem mótar starf kennara, stjórnenda
og annarra sem að skólanum koma. Þessi menning getur verið mjög misjöfn frá einum
skóla til annars og nýir kennarar þurfa að aðlagast menningu síns skóla jafnframt því
að takast á við nýtt starf (Sergiovanni, 1995).
Weiss (1999) telur að þessi skólamenning hafi afgerandi áhrif á starfsþroska og
fagvitund kennara og hafi þar af leiðandi mikil áhrif á framtíð þeirra sem kennara.
Svipaðar ályktanir er að finna hjá Johnson og Birkeland (2003) en þær segja að gott
vinnuumhverfi geti dregið úr óvissu og óöryggi kennara og það auki líkur á að þeir
nái betri árangri en ella.
Það er álit Feiman-Nemser (2003) að nýir kennarar þurfi þrjú til fjögur ár til að öðlast
grundvallarhæfni (competence) og enn fleiri ár til að ná mikilli hæfni. Enn fremur telur
hún að ýmislegt heyri til starfi kennara sem kennaraefni nái ekki tökum á í náminu
sjálfu heldur þurfi þeir að læra það á vettvangi og þess vegna sé nauðsynlegt að líta á
fyrsta starfsárið sem eins konar námsár. Hún telur að séu nýir kennarar látnir afskipta-
lausir í starfi muni þeir ef til vill komast af en verði vanhæfir vegna álags og óánægju.
Sennilega muni þeir halda áfram að kenna en hugarfarið miði einkum að því að þrauka.
Þar með verði þessir kennarar meira og minna ófærir um að sinna þörfum nemenda og
aukin hætta sé á að þeir yfirgefi starfið eftir stuttan tíma. Feiman-Nemser telur að vel
skipulögð leiðsögn auki möguleika á að nýir kennarar öðlist fljótt færni í starfi.
RANNSÓKNIN
Markmið rannsóknarinnar sem hér er greint frá var að draga upp mynd af reynslu
og túlkun nýbrautskráðra kennara á veruleika starfsins fyrsta starfsárið. Í samræmi
við þetta markmið var leitað svara við spurningunni: Hvernig upplifa nýbrautskráðir
grunnskólakennarar fyrsta starfsár sitt í kennslu?
Rannsóknin var gerð skólaárið 2003–2004. Þátttakendur voru átta nýbrautskráðir
kennarar úr hópi nemenda sem brautskráðust með B.Ed.-gráðu frá Kennaraháskóla
Íslands og kennaradeild Háskólans á Akureyri vorið 2003. Fjórir þeirra voru braut-
skráðir frá KHÍ og fjórir frá HA. Við val þeirra var notað markmiðsúrtak með það
fyrir augum að þátttakendur gætu gefið mikilvægar upplýsingar í tengslum við til-
gang rannsóknarinnar (Silverman, 2000). Fyrst og fremst var leitað eftir þátttakendum
sem ekki hefðu aðra kennslureynslu en úr æfingakennslu en einnig var leitast við að
velja þátttakendur af mismunandi sviðum í kennaramenntun þessara tveggja skóla.