Hugur - 01.06.2011, Side 24

22
Kristian Guttesen rœðir við Sigríði Þorgeirsdóttur
stríðsrekstri og vopnaframleiðslu með einhverjum hætti. Þetta er ein ástæðan fyrir
því að ég er nú að hefja nýtt rannsóknarverkefni ásamt samstarfshópi um heim-
speki ofbeldis, átaka og stríðs, en augljóslega leika kynjabreytur þar hlutverk.
A pessu ári ritstýrðir pú greinasafni með pýðingum á textum Hönnuh Arendt um
kreppu stjórnmála og leiðir til að vinna sig tít tír henni.3 Hvernig snertir heimspeki
hennar við kreppu islenskra stjórnmála?
Kreppa íslenskra stjórnmála er óaðskiljanlegur hluti af kreppu stjórnmála í heim-
inum við þær aðstæður sem ég lýsti áðan. Peningakerfið sem við búum við er
ósjálfbært og það stefnir í þrot ef elckert er að gert. Pólitíkin hefur á undanförnum
áratugum verið keypt upp af fjármálaöflum. En hrun hinnar svokölluðu nýfrjáls-
hyggju, eða /«zhvz-fyire-kapítalismans, hefur fært okkur heim sanninn um það
að pólitíkin þarf að herða regluveldi um ijármálaheiminn og leita leiða til að
gera peningakerfið sjálfbært. Það er hætta á að pólitísk forsjárhyggja aukist á ný.
Pólitíkin er í stöðugri hættu á að snúast of mikið á sveif með frelsi eða of mikið
á sveif með forsjárhyggju. Hannah Arendt var þeirrar skoðunar að pólitík væri
veruleiki sem fælist í hagsmuna- og valdabaráttu. Hún var líka mjög meðvituð um
að pólitískt vald spillir. Arendt taldi að pólitískur vettvangur væri ónýtur. Fjár-
magnsöflin eiga fjölmiðla og geta stýrt umræðu á opinberum vettvangi. Borgarar
voru að hennar dómi smættaðir í það að vera neytendur og launþegar (e.job-hold-
ers) sem græfi undan því að þeir væru virkir borgarar. Hún átti sér þess vegna
þann draum að skapast gæti opinber vettvangur þar sem borgarar ræddu málefni
samfélagsins því til heilla. Arendt var þeirrar skoðunar að heimspekin hafi lengst
af vanrækt ást til heimsins sem er umhyggja fyrir samfélaginu. Sumir binda vonir
við að 21. öldin verði öld almennings, að beint lýðræði vaxi og dafni og að opinber
vettvangur verði til þar sem eru líflegar umræður og margbreytilegar raddir fái
notið sín. Leiðtogar í gömlum skilningi sem foringjar, sem vísi leið í krafti valds,
heyri sögunni til. Arendt skilgreindi einmitt raunverulegt vald sem samtakamátt
borgara til að hrinda góðum málum í framkvæmd. Vald leiðtoga aftur á móti
er ævinlega að láni fengið og heldur einungis velli svo lengi sem borgarar gefa
samþykki sitt fyrir því. Borgarar þurfa að hafa hugrekki til að koma fram á hið
opinbera svið, en það felur í sér áhættu, það gæti mistekist. Ætli borgaralegt hug-
rekki sé ekki bara sú dygð sem mest eftirspurn ætti að vera eftir nú um stundir.
Þtí minntist áðan á heimspeki ofbeldis og ofbeldi i heimspeki. Geturpú útskýrt nánar
tengs/inpar á milli og hvaðpú hafðir íhuga?
Ofbeldi á það til að taka við þegar við getum ekki rætt og útkljáð mál. Ofbeldi
getur verið með ýmsu móti, allt frá beinni árás til æpandi þagnar og útilokunar.
Það sem einkennir það, aftur á móti, er það að standa fast á eigin skoðun og vilja
ekld gefa eftir til að kúga aðra. Heimspeki hefur þess vegna ævinlega hampað
3 Hannah Arcndt, Af ást til heitnsins: Utn kreppu stjórnmála, heitnspeki, alrœdi og il/sku. Reykjavík:
Háskólaútgáfan, 2011.