Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 118

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
hvers vegna geðrænar truflanir
myndist.
Hér skal aðeins drepið á þrjá
þáttu, sem mér virðast merkastir í
kenningum Freuds á þessu sviði. Það
er í fyrsta lagi kenning hans um dul-
vitund og bælingu, í öðru lagi um
mikilvægi hvatalífsins og í þriðja
lagi um mikilvægi bernskuára fyrir
geðheilsu fullorðinsára.
Þegar við gleymum liðnum at-
burðum, er það venjulega sökum
þess, að við höfum ekki veitt þeim
skarpa athygli eða þeir hafa ekki
virzt svo mikilvægir, að þeir hafi
haft geðhrif í för með sér. En þetta
hvorttveggja eru nauðsynleg skilyrði
þess, að spor þau, sem atvikin skilja
eftir í hugum okkar, máist ekki fljótt
Freud fann við athuganir sínar,
að þetta voru ekki einustu orsakir
gleymsku. Atvik, sem höfðu haft
mikil geðhrif í för með sér og því
verið skynjuð greinilega, og hefðu
átt að munast vel, höfðu samt sem
áður gleymzt á sérstakan hátt og
höfðu einmitt eftir að þau voru
gleymd átt mikinn þátt í að móta
skapgerð og lífsviðhorf, og höfðu
bein áhrif á hegðun manns, þótt
gleymd væru. Ennfremur kom í ljós,
að atburði þessa var hægt að rifja
upp við langvarandi sálkönnun.
í stuttu máli er þetta aðalatriði
þess, sem átt er við með bælingu og
dulvitund.
Það að atvik og kringumstæður,
sem maður þorir ekki að horfast í
augu við og vill ekki viðurkenna,
séu samt sem áður virk og geti haft
varanleg áhrif á þróun persónuleik-
ans.
Dulvituð atvik og dulvituð viðhorf
valda því t. d. oft, að við getum ver-
ið óánægð og döpur, án þess að vita
hvers vegna, og ýmsar mikilvægustu
ákvarðanir okkar tökum við án þess
að þekkja hinar raunverulegu ástæð-
ur fyrir vali okkar.
Við sálkönnun er erfiðasta við-
fangsefnið að gera hið dulvitaða
meðvitað, og það gerir meðferðina
fyrst og fremst tímafreka. Margir
þola illa að þekkja sjálfa sig eins og
þeir eru í raun og veru, en það er þó
eitt af skilyrðum góðrar andlegrar
heilbrigði að maður þoli slíkt.
Kenningar Freuds um mikilvægi
hvatalífsins hafa þó e. t. v. vakið al-
mennasta athygli, einkum sökum
þess að hann lagði mesta áherzlu á
kynhvöt og henni skyldar hvatir.
Þótt fræðilegar veilur hafi mátt
finna hjá Freud í þessum hluta fræða
hans, og þau hafi í ýmsu verið end-
urbætt, á hann miklar þakkir skildar
fyrir að hafa bent á og sannað mik-
ilvægi kynferðislífsins fyrir andlega
heilbrigði og að hann hafði kjark
til að rannsaka svið, sem hafði lítt
verið rannsakað eða rætt opinskátt,
vegna fornra hleypidóma.
Fræðikerfi Freuds að því er snert-
ir hvatalífið er mjög flókið og erfitt
212