Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Side 146

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
lokum í hug, að bamaveikissýkilinn megi
rekja til einnar fmmtilraunarinnar til að
skapa æðri veru en nokkra, er þá hafði ver-
ið sköpuð, og að eina leiðin til að leiðrétta
þau mistök hafi verið að skapa enn æðri
vem, sem ætti sér að nokkm það hlutverk
að eyða einmitt þessum sama sýkli, verður
tilvist hins illa ekki lengur vandamál; og
við förum að skilja, að við erum hér í því
skyni að hjálpa guði til að leysa starf sitt
af hendi, til að bæta úr gömlum yfirsjónum,
til þess að Ieita sjálfir guðdómsins.
Ég set þetta fram mjög lauslega og í flýti,
en yður mun ekki veitast erfitt að sjá, hvert
ég er að fara. Þetta er allt saman í „Mönn-
um og ofurmönnum", en sett fram á annan
hátt, ekki á þann, að fákunnandi megi skilja
það. Þér segið, að efnismeðferðin í bók
þeirri sé ekki nægilega alvarleg, að ég komi
mönnum til að hlæja, þegar mér er mest al-
vara í hug. En hvers vegna skyldi ég ekki
gera það? Hvers vegna ætti að bannfæra
gamansemi og hlátur. Ef við gerðum ráð
fyrir, að heimurinn væri ekki annað en hót-
fyndni guðs, munduð þér síður leggja yður
fram til að gera hann að góðri fyndni í stað
slæmrar?“
Yðar einlægur
G. Bernard Shaw.
í svarbréfi sínu skrifar Tolstoj:
Kæri Bernard Shaw minn,
Mér hefur borizt leikrit yðar og hið
fyndna bréf yðar. Ég hef lesið leikrit yðar
mér til ánægju og efni þess er mér geðþekkt
í hvívetna.
Það er hverju orði sannara, að ungmenni
leggi ekki eyrun við, þegar þeim eru lagðar
lífsreglumar og hneigist fremur til að brjóta
þær en fylgja þeim. Með þessu er þó ekki
sagt, að vanþörf sé að leggja lífsreglumar.
Ástæða þess, að siðaprédikanir falla á dauf
eyru, er sú, að þeir, sem flytja þær, breyta
ekki eftir þeim, heldur hræsna.
En ég get ekki fallizt á það, sem þér kall-
ið guðfræði yðar. Þér hefjið ritdeilu gegn
því, sem enginn hugsandi maður getur leng-
ur trúað á, — skapandi guð, — og engu að
síður virðist þér sjálfur viðurkenna guð, er
eigi sér markmið, sem yður em skiljanleg.
„Nema því aðeins, að við hugsum okkur
guð í sleitulausri baráttu," skrifið þér, „til
þess að taka sjálfum sér fram, til þess að
reyna að skapa við sérhverja fæðingu betri
mann en áður, hugsum við okkur ekkert
skárra en almáttugt snobb.“
Vegna annarra orða, sem þér farið um
guð og hið illa, vil ég endurtaka þau um-
mæli, er þér minnizt á og ég hafði um Menn
og ofurmenni, nefnilega þau, að vandamálin
um guð og hið illa varði of miklu til þess
að þau séu höfð í flimtin'gum. Og þess
vegna segi ég yður hreinskilnislega, að loka-
orð bréfs yðar vom mér hryggðarefni: „Ef
við gerðum ráð fyrir, að heimurinn væri
ekki annað en hótfyndni guðs, munduð þér
þá síður leggja yður fram til þess að gera
hann að góðri fyndni í stað slæmrar?“
Yðar einlægur
Leó Tolstoj.
Fáeinum mánuðum áður en hann lézt, var
Tolstoj að ræða það, hve mikill skortur væri
hvarvetna á góðum rithöfundum, og sagði:
„Þeir era engir til núna,“ — en bætti síðan
við eftir nokkurt hik, — „nema ef til vill
Shaw.“
Reykjavík, á páskum 1955
Haraldur Jóhannsson.
Aths. Bréfin eru þýdd upp úr The Life of
Tolstoy, vol. II eftir Aylmer Maude, Oxford
University Press, 1930, nema síðari hluti
bréfs Bemard Shaw, sem er tekinn úr: Ber-
nard Shaw, Playboy and Prophet, eftir
Archibald Henderson, Appleton, 1932.
240