Tímarit Máls og menningar - 01.12.1956, Page 168

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
fjölda þeirra. Ein orðasenna milli tveggja
kvenna — eitt skrítið einkenni hins ís-
lenzka þjóðfélags virðist hafa verið það,
að eiginmenn hafi verið með öllu van-
megnugir að hafa hemil á konum sínum —
gat orsakað heila keðju af morðum. Hvað
maður verður undrandi og feginn að lesa
um einhvem, eins og t. d. Snorra, sem
leiðir hjá sér móðgun.
Þar sem svo var ástatt máttu trúarbrögð
eins og kristindómurinn, sem setti sekt í
stað smánar og mat náunganskærleika ofar
hugrekki, sýnast vænleg til úrbóta, hvað
sem leið guðfræðilegum eða andlegum
hugmyndum.
Sérhvert listaverk er sameiginlegur
ávöxtur næmrar listrænnar skynjunar og
tjáningartækis, og að minnsta kosti ein
ástæðan til þess, að sósíalrealismi kom
ekki fram utan íslands fyrr en miklu síð-
ar, var sú, að annars staðar en þar vantaði
viðhlítandi tæki óbundins máls. Höfundar
íslendingasagna stóðu að tvennu leyti vel
að vígi. Ljóðagerð Skandinavíu var orðin
mjög sérhæfð list kunnáttumanna, tækni-
lega hin snjallasta íþrótt, ákaflega myrk og
skrautmál og þar af leiðandi mjög fábreytt
að efni. Norrænn rithöfundur, sem segja
vildi skilmerkilega sögu, varð að segja
hana í óbundnu máli, því að það hefði
verið ókleift í dróttkvæði. í öðru lagi
hafði klassísk latína, með allri þeirri
mælskuhefð, er henni fylgdi, lítil áhrif á
norrænar tungur vegna fjarlægðarinnar.
Ræður lögsögumannanna á Alþingi mundu
hafa hljómað sem barnaskapur í eyrum
Ciceros. Ilins vegar hefði ekki verið hægt
að rita á máli Ciceros raunsanna frásögn
eins og söguna af falli Gunnars.
Annars staðar í Evrópu hafði ljóðmálið
haldizt miklu frjálslegra, formkröfur þess
voru ekki svo strangar, að þær hindruðu
frásögn, en þó nógar til að koma í veg
fyrir, að raunsæisviðhorf fengi notið sín til
fulls. Jafnframt hélzt, sérstaklega í þeim
löndum, sem verið höfðu hluti Rómaveldis,
hin rómverska skoðun á því, hvemig
óbundið mál ætti að vera, þrátt fyrir þær
breytingar, sem latnesk tunga hafði tekið.
Fyrir Gregoriusi frá Tours virðist t. d. hafa
vakað að rita sams konar sannsögulegar
frásagnir og íslenzkir sagnamenn, en latín-
an, sem hann átti völ á, var honum alltaf
fjötur um fót.
Erfitt er að þýða mál íslendingasagn-
anna, sérstaklega samtölin. Það er ekki
háfleygt eins og mál sögukvæða. Á hinn
bóginn rúmar stíll þess engan losarabrag,
þar sem allt er látið fara, heldur er það
mál höfðingjasamfélags, sem leggur mikla
áherzlu á form og lítur stórt á eigin virð-
ingu ... G. A.þýddi.
Sovezk rit um íslenzk fræði
Meðal málvísindamanna austur í Garðaríki vex ört áhugi á íslenzkri tungu
fornri og nýrri, en sá þáttur
heldur daufu lífi. Nú hafa þó
komið hafa út á síðustu árum.
Tvær þessara bóka eru eftir M. í. Ste-
blín-Kamenskíj, en hann er einn þekktasti
sérfræðingur Rússa í nomenum málum.
Onnur þeirra er kennslubók í íslenzku
germanskra fræða hefur löngum lifað þar
borizt hingað nokkur rit um þetta efni er
fommáli, Drevneíslandskíj jazyk, prentuð
í Moskvu 1955. Þetta er lítil bók og hand-
hæg, 286 bls., en virðist skýr og aðgengi-
leg námsmönnum. Bókin hefst á inngangi,
262