Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 112

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1995, Page 112
ingi. Hún er frelsandi afl í samfélagi þar sem „allt getur gerst“. Hinni efnislegu, hedónísku uppfyllingu óskanna er aldrei teflt gegn neinu siðferði- legu gildismati heldur er hún þvert á móti gerð hluti af stærri og umfangs- meiri „opnun“ samfélagsins. Djöflaeyjan verður að frásögn af frelsi. Þessi frelsis- og uppgripatími er einnig umgjörð nýjustu skáldsögu Einars, Kvikasilfurs. Þetta er fyrst og ffemst saga af „athöfnum“. Athöfnum sem eru órjúfanlegur hluti af þjóðfélagi möguleikanna og uppgripanna þar sem ákvarðanir eru ekki teknar með hliðsjón af áætlunum heldur vegna óvæntra sviptivinda og duttlunga. Þær eru táknmynd þess tíma þegar bláfátækir alþýðumenn, líkt og Bárður Killian, ein höfuðpersóna bókarinnar, geta komist í feitt ef þeir eru nógu útsjónarsamir. En þessar athafnir eru þegar upp er staðið allt annað en frelsandi. Þær leiða í besta falli ekki til neins en oftar leiða þær þó til ógæfu, brjálæðis og enn meiri fátæktar. í stað þess að vera tákn um frelsi eru þær sífellt spyrtar saman við æði, geðveiki og vímu. Ýkjurnar í frásögninni vísa ekki á hina grótesku gerjun lífsins í fátækrahverf- um Reykjavíkur, líkt og í Djöflaeyjunni, þær vísa fyrst og fremst á æðið: „nú fór Bárður að taka til hendinni, með meiri starfsorku en nokkru sinni fyrr, hann vann sextán til átján tíma á sólarhring alla daga vikunnar, og dreymdi um peningamál þann stutta tíma sem hann svaf á nóttunni" (bls. 36). I fyrri hluta skáldsagnatvennunnar um Killiansfjölslcylduna Heimskra manna ráð (1992) gerði Einar tilraun til að skýra athafnaæðið út frá söguleg- um og félagslegum þáttum, líkt og Guðmundur Andri Thorsson gerði í skáldsögunni íslenski draumurinn (1991), þar sem „æðið“ var rakið til „tilbúins“ draumveruleika stjórnmála og efnahags. Þessar skýringartilraunir eru ekki jafn fyrirferðarmikill þáttur í Kvikasilfri en engu að síður er ljóst að líkt og í Heimskra manna ráðum er Einar hér að gagnrýna þetta æði, þessa sviptivinda uppgripanna. Hann teflir fram mótvægi við þessa loftkenndu vitleysu sem er hinn jarðbundni sögumaður Halldór Killian og frásögn hans. Að vísu lifir þessi sögumaður á sagnatilbúningi athafnanna og æðisins en hann er engu að síður fulltrúi nýrrar skynsemi sem reynir að festa rætur í þeim stöðugleika sem rís af kollsteypu athafnamannanna. Á grundvelli þessarar nýju skynsemi er hægt að vega og meta fortíðina og gera upp reikninga við tímabil uppgripanna. Tímar uppgripanna eru liðnir og það eina sem þeir áorkuðu var vitleysa, glundroði og geggjun. Stöðugleikinn sem leysir þá af hólmi er á hinn bóginn tími upplýsingar og íhugunar þar sem viðhorf og verk eftirstríðsárakynslóðarinnar eru vegin og metin og blindgöt- ur hennar gagnrýndar. Hann er hið ódrukkna ástand athafnafíklanna. En þó svo að stöðugleikinn sé útgangspunktur gagnrýninnar, þá er ekki verið að segja söguna af honum í Kvikasilfri heldur af uppgripum og athöfn- um sem mistakast. Þegar þessari hrakfallasögu lýkur er hið frásagnarverða 110 TMM 1995:4
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.