Saga - 2020, Blaðsíða 26

verið gert með einstök tímarit eins og Fjölni þar sem villur forritsins
hafa verið lagfærðar handvirkt til þess að greiða fyrir frekari texta-
greiningu.4 Þótt aðrar þjóðarbókhlöður kunni að öfunda þá íslensku
af því að hafa þegar skannað svo mörg tímarit hafa önnur söfn unnið
markvisst að því að fækka villum með prófarkalestri og fínstillingu
OCR-forrita sem þýðir að leitarvélin og textaskjölin bjóða upp á
töluvert nákvæmari og heildstæðari heimildaleit og úrvinnslu.5 Hér
á landi eru því takmarkaðir möguleikar til að gera heildstæða úttekt
á notkun ákveðinna hugtaka eða greina heildstæðan textagrunn
með textanámi (e. text mining) þar sem forrit er látið plægja í gegn -
um mikið magn af texta til að svara rannsóknarspurningum um
áherslur í orðræðu um efni eins og stríðsglæpi svo dæmi sé nefnt.6
Þar að auki er íslenska tungumál sem fáir tala og því ekki sjálfgefið
að forrit fyrir stafræna sagnfræði verði þróuð fyrir íslenskt mál en á
undanförnum árum hefur mikið verið rætt um þann möguleika að
íslenskan verði fyrir „stafrænum tungumáladauða“ með síaukinni
tæknivæðingu málnotkunar sem þá hefði hugsanlega líka áhrif á
stafrænar sagnfræðirannsóknir.7
Gagnrýni minni svaraði Ralf Futselaar á þann hátt að hann hefði
með ummælum sínum langað til að ögra fólki og vekja það til um -
hugsunar. Að hans mati séu Íslendingar áberandi á sviði stafrænna
hugvísinda í Evrópu og yfirleitt mjög stoltir af sínum rannsóknum
og gagnagrunnum. Vandinn að flestir flykkist þangað sem bestu
álitamál24
4 Vef. Jón Friðrik Daðason, Kristín Bjarnadóttir og Kristján Rúnarsson, „The
Journal Fjölnir for Everyone: The Post-Processing of Historical OCR Texts“,
erindi flutt á ráðstefnunni LREC í Reykjavík, 26. maí 2014. Aðgengilegt á:
http://www.lexis.hi.is/kristinb/LRT4HDA-Fjolnir-grein.pdf.
5 Tímaritsvefur Austurrísku Þjóðarbókhlöðunnar (ÖNB) inniheldur t.d. aðeins
tímarit til ársins 1949 en textaskjölin sem fylgja myndunum hafa þó verið unnin
með það að takmarki að byggja upp heildstæðan textagagnagrunn: Bettina
Kann og Michael Hintersonnleitner, „Volltextsuche in historischen Texten.
Erfahrungen aus den Projekten der Österreichischen Nationalbibliothek“,
BIBLIOTHEK — Forschung und Praxis 39:1 (2015), bls. 73–79. Sjá einnig vefinn á
http://anno.onb.ac.at/index.htm.
6 Sjá t.d. textanám Ralfs Futselaar og kollega: Milan M. van Lange og Ralf D.
Futselaar, „Debating Evil: Using Word Embeddings to Analyze Parliamentary
Debates on War Criminals in The Netherlands“, Contributions to Contemporary
History 59:1 (2019), bls. 147–153.
7 Sjá t.d.: Eiríkur Rögnvaldsson, „Um utanaðkomandi aðstæður íslenskrar mál -
þróunar“, Skírnir 190 (vor 2016), bls. 17–31.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 24