Saga - 2020, Page 152

að skila verkum bæði hratt og vel eins og margir samstarfsmenn
hans hafa kynnst.
Stöðu sinnar vegna var Gunnar iðulega beðinn um styttri yfir-
litsgreinar um Íslandssögu, meðal annars á erlendum vettvangi.
Hann skrifaði yfirlitsgrein um sögu Íslands í Britannicu 1990 og í
sænskt rit um Ísland (Island: Mer än sagor) sem birtist sama ár. Hann
fjallaði um upphaf íslenskrar þjóðernisstefnu á margvíslegum vett-
vangi og svo birtist eftir hann grein um Íslendingasögur í rússnesku
riti um barnabókmenntir 1996. Allt þetta varð aðdragandi að stærra
verki, Iceland’s 1100 years, sem kom út í London 2000 og var síðar
endurútgefið meðal annars undir heitinu The History of Iceland. Hér
var bætt úr frekar brýnni þörf fyrir yfirlitsrit um Íslandssögu á
ensku en fá rit voru til um það efni og ekkert þeirra samið af sagn -
fræð ingi sem var jafn virkur í rannsóknum og Gunnar. Rit Gunnars
reyndist vel, ekki síst vegna þess að þar eru ýmis grunnhugtök
Íslandssögunnar þýdd á ensku og fræðileg umræða um Íslandssögu
kynnt á því tungumáli. Var þessari bók almennt frekar vel tekið fyrir
víða yfirsýn og þægilegan framsetningarmáta og ný útgáfa hennar
kom út í pappírskilju í mars 2020.
Á svipuðum tíma kom út stutt rit eftir Gunnar á vegum Máls og
menningar sem nefndist Íslandssaga í stuttu máli og var einungis 72
blaðsíður. Það rit var fljótlega þýtt á ensku undir nafninu A Brief
History of Iceland og hafa einnig birst útgáfur á frönsku, þýsku,
spænsku, sænsku og japönsku. Hafa þær útgáfur verið í stöðugri
sölu síðan þá, bæði fyrir ferðamenn á Íslandi og erlendis. Í svipuð -
um anda er The Settlement of Iceland (2019), endursögn á rækilegri
rannsóknum Gunnars á landnámi Íslands sem höfðu áður birst í
Handbók í íslenskri miðaldasögu. Að því leyti má segja að túlkun
Gunnars Karlssonar á Íslandssögunni hafi breiðst út víða um heim
í þessum styttri útgáfum. Gunnar náði því að sinna því markmiði
sem hann taldi mikilvægast, „að opna farveg frá rannsóknum til
þjóðarinnar“ og raunar til mun fleiri þjóða en Íslendinga einna.25
Hér hefur einungis verið getið um bækur en miðlun sögunnar er
auðvitað með ýmsum hætti og þar hafði Gunnar töluverð áhrif sem
helsti höfundar nýrrar grunnsýningar Þjóðminjasafnsins sem opn -
aði árið 2004 og nefnist Þjóð verður til. Er sú sýning enn í megin-
atriðum byggð á þeim áherslum sem mótaðar voru við enduropnun
safnsins 2004.
sverrir jakobsson150
25 Gunnar Karlsson, „Saga af sagnfræðingi sem vildi gera gagn“, bls. 234.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 150