Saga - 2020, Blaðsíða 42

Íslenskt fræðasamfélag er þó langt í frá eitt í þessari stöðu heldur
eru fjölmörg dæmi um stór og blómleg rannsóknarsamfélög í löndum
eins og Kína og Indlandi sem eru jaðarsett í alþjóðlegri tímaritaútgáfu
(og þar með hinu alþjóðlega fræðasamfélagi) vegna þess að tungu-
málið sem talað er og þekkingin sem framleidd er fellur ekki ýkja vel
að hefðum þeirra vestrænu tímarita sem hæsta áhrifa stuðulinn hafa.
Thomas Reuter vekur einmitt athygli á því að matskerfi, líkt og þau
sem eru við lýði við Háskóla Íslands, ýta undir ójöfn uð milli landa,
heimsálfa og tungumálasvæða og festa í sessi yfirráð hins enskumæl-
andi meginstraums yfir þekkingarsköpun í heiminum.19
Murphy og Zhu vekja enn fremur athygli á því að yfirráð ensku
innan fræðaheimsins hefur grundvallaráhrif á líf fólks utan Vestur -
landa. Þau nefna sem dæmi að kínverskir fræðimenn freistist til að
laga rannsóknarefni sín að vestrænum áherslum og áhugaefnum í
þeim eina tilgangi að verða gjaldgengir hjá áhrifamestu tímarit -
unum á sínum sviðum. Jafnvel þótt þeir rannsaki kínversk viðfangs-
efni þá noti þeir vestræn hugtök og fræðilega ramma til að ganga í
augun á vestrænum ritstjórum í stað þess að skoða þau út frá kín-
verskum sjónarhóli.20 Þannig býr kerfið til mjög einsleitar hug-
myndir um hvað teljist til „raunverulegrar“ þekkingar sem byggjast
á vestrænu gildismati.
Stella M. Nkomo hefur einnig veitt því athygli að tímaritaupp -
röðun og matskerfi háskóla ýtir undir að fræðimenn utan Vestur -
landa (í Suður-Afríku í hennar tilfelli) forgangsraði alþjóðlegum
tímaritum sem gefa flest stig fyrir birtingar á sama hátt og vestrænir
kollegar þeirra gera. Nkomo vekur þannig máls á því hvernig kerfið
dregur úr vilja fræðimanna utan menningarlegrar miðju Vestur -
landa til að rannsaka viðfangsefni sem eru staðbundin en mikilvæg
fyrir þeirra eigin samfélög og birta niðurstöðurnar í miðlum og á
tungumálum sem almenningur í landinu bæði skilur og hefur
aðgang að.21 Það er því athyglisvert að við síðustu endurskoðun á
matskerfi opinberra háskóla á Íslandi árið 2019 var lagt til að fækka
ætti þeim stigum sem akademískir starfsmenn fengju fyrir birtingar
í sumum af vönduðustu íslensku hugvísindatímaritunum.
álitamál40
19 Thomas Reuter, „New Hegemonic Tendencies in the Production of Know -
ledge“, bls. 369.
20 Jonathan Murphy og Jingqi Zhu, „Neo-colonialism in the academy?“, bls. 921.
21 Stella M. Nkomo, „The Seductive Power of Academic Journal Rankings“, bls.
107.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 40