Saga - 2020, Side 157

Hússtjórnarskólann í Reykjavík árið 1897 og samdi heimilishand-
bókina Kvennafræðarann sem kom fyrst út árið 1888 en í fjórða og
síðasta sinn árið 1911.1 Pappírshaugurinn hennar sem lá gleymdur
í kommóðu áratugum saman er óþægileg áminning um öll þau
gögn kvenna og þá ekki síst alþýðukvenna sem hafa ekki skilað sér
á skjalasöfn og munu líklegast aldrei gera það.
Einkaskjalasöfn geyma oftast nær margar raddir og þetta á svo
sannarlega við gögn Elínar. Þar er rödd einstaklingsins sem mynd -
aði safnið minnst áberandi. Um það bil helmingurinn af skjölum
Elínar eru einkabréf. Af þeim eru ekki nema 15 rituð af Elínu og flest
þeirra eru einungis nokkurra orða löng uppköst. Megnið af safninu
samanstendur af bréfum frá 195 ólíkum bréfriturum. Þrátt fyrir
þetta er heildstæður svipur á skjalasafni Elínar. Það ber skýr merki
um áhuga hennar á skólamálum, kvennabaráttunni og bættu heim-
ilishaldi í landinu. Það er líka augljós kynjahalli á bréfunum í safn-
inu, Elín skrifaðist á við mun fleiri konur en karla.2 Þegar karlar
skrifa henni bréf er það oftast tengt skólahaldi eða þá að þeir skrifa
fyrir hönd eiginkvenna sinna sem af ýmsum orsökum sjá sér ekki
fært að skrifa sjálfar. Jafnvel mágkonur Elínar skrifa henni fleiri bréf
en bræður hennar og eiginmenn Elínar skrifuðu henni alls ekki ef
marka má þau bréf sem varðveitt eru á Kvennasögusafni.
Það er ekki alltaf ljóst hvernig þessar konur í bréfasafninu tengjast
Elínu en þarna eru vinkonur, frændkonur og mágkonur, samkenn -
arar og nemendur. Þó Elín hafi tilheyrt hópi „merkra Íslend inga“ þá
endurspegla bréfin breiðan þjóðfélagshóp. Í sumum bréfanna er lýst
fátækt, basli og vandræðum. Veikindi, dauðsföll og almennar afsak-
anir eru algeng stef. Hin kvenlega hógværð svífur yfir vötnum, eftir -
farandi dæmi eru valin af handahófi fremst úr stafrófsröð bréfritara:
„Nú mun vera komið nó af þessu rugli og bið jeg þig firir gefa.“3
„Nú hætti ég þessu flítis rissi og bið yður að fyrir gefa mjer alla þá galla
sem á því eru þeir eru fleiri en jeg veit af.“4
„Nú er kominn háttatími og jeg orðin grútsyfjuð og ætla því að slá
frá kommóðu til kvennasögusafns 155
1 Björg Einarsdóttir, „Kvennafræðari. Elín Briem (1856–1937)“, Úr ævi og starfi
íslenskra kvenna III. Erindi flutt í Ríkisútvarpið 1985 (Reykjavík: Bókrún 1986),
bls. 222–245.
2 154 konur og 41 karl.
3 KSS. (Kvennasögusafn Íslands) 2018/18, askja 1. Anna Guðmundsdóttir til
Elínar Briem 1. janúar 1914.
4 KSS. 2018/18, askja 1. Anna Jónsdóttir til Elínar Briem 4. ágúst 1900.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 155