Saga - 2020, Side 185

Þá greinir höfundur frásagnarþætti Illuga sögu sem hluta af sögum um
tröll og þá sérstaklega skessur (bls. 167‒219). Hann leggur áherslu á eðli sög-
unnar sem gamansögu og telur að húmor hennar felist í afbyggingu karl-
mennskunnar sem söguhetjan upplifir gagnvart skessunni. Lavender gerir
þó enga tilraun til að víkka efnið og bera söguna saman við aðrar sögur. Á
hinn bóginn rýnir hann grannt í skopleg einkenni sögunnar og reynir að
greina bókmenntalegan tilgang gamanseminnar. Niðurstöður hans að þessu
leyti gefa tilefni til frekari rannsókna þar sem aðrar sögur yrðu teknar til
greiningar, til dæmis þjóðsögur úr söfnum nítjándu og tuttugustu aldar.
Höfundur beinir einnig sjónum að textaútgáfum Illuga sögu og fræði -
legri umræðu í tengslum við þær. Þar hefur hann sérstakan áhuga á þjóðleg-
um metnaði, þar sem uppruni Illuga sögu var tengdur við tiltekin héruð í
Svíþjóð, en einnig var gerð tilraun til að vinsa úr sögulegan kjarna tröllkonu -
sögunnar og tengja hana við yfirburði Dana og Svía á sautjándu öld. Áhugi
á fornaldarsögum sem bókmenntum fór hins vegar vaxandi á nítjándu öld
og má segja að þá hafi þær í fyrsta sinn verið skilgreindar sem bókmennta-
grein. Höfundur leggur þar sérstaka áherslu á ritsafnið Sagabibliothek sem
P. E. Müller stóð fyrir og kom á undan útgáfu sagnanna af hálfu C. C. Rafns
sem nú er öllu þekktari meðal fræðimanna (bls. 267‒278).
Að lokum fjallar Lavender sérstaklega um rímnahefð sem tengist Illuga
sögu. Dregur hann þar fram margt efni sem ekki hefur áður verið kannað.
Rímurnar eru yngsta gerð þessarar sagnahefðar en urðu sérlega áberandi á
nítjándu öld og raunar rekur höfundur þennan þráð allt til ársins 1956 þegar
Jón Ólafsson frá Langey samdi rímur upp úr sögunni. Þrátt fyrir að þessi
hluti bókarinnar sé tiltölulega stuttur er þar að finna ýmsar nýjungar, til
dæmis tekst honum að finna áður óþekkta höfunda rímna í einhverjum til-
vikum (bls. 298‒299).
Bókin Long Lives of Short Sagas byggir á mikilvægri frumrannsókn og
veltir upp ýmsum aðferðafræðilegum álitamálum. Höfundur einblínir á
Illuga sögu og gerir litla tilraun til að ræða fornaldarsögur, dansa eða rímur
í öðru samhengi en tengist þeirri sögu. Eigi að síður kemur margt fram sem
tengja má við almenna umræðu um þessar gerðir bókmennta. Ritið er vand -
að og mjög læsilegt og tekst höfundinum ágætlega að sýna fram á að Illuga
saga Gríðarfóstra sé vanrækt rannsóknarefni.
Sverrir Jakobsson
ritdómar 183
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 183