Saga - 2020, Blaðsíða 35

íris ellenberger
Spekileki í matskerfi opinberra háskóla
Hugvísindafólk lifir á áhugaverðum tímum. Nýfrjálshyggjuvæðing
háskóla á alþjóðavísu er í þann mund að grafa undan tilverugrund-
velli hugvísinda með því að leggja sífellt aukna áherslu á að virði
þekkingar verði aðeins mælt í því hversu hagnýt hún sé fyrir
atvinnulífið. Nýsköpun er mál málanna en þó ekki hvernig nýsköp-
un sem er heldur fyrst og fremst sú sem býr til nýja vöru eða aðrar
„hagnýtar“ afurðir. Sænski vísindasagnfræðingurinn Sven Widmalm
hefur rannsakað nýsköpunarorðræðuna í sænskum háskólum og
leitt í ljós hvernig hún bitnar á tilteknum sviðum, meðal annars hug-
vísindum sem eðli málsins samkvæmt eru ekki staðsett í kastljósi
orðræðunnar. Afleiðingarnar fyrir hug- og félagsvísindi eru sam-
kvæmt honum ekki fyllilega komnar fram en ástandinu lýsir hann
þannig að „vafalaust geta áhugaverðir hlutir vaxið í myrkrinu“.1
Nýfrjálshyggjuvæðing háskóla sést ef til vill hvað skýrast á því
að farið er að reka þá eins og fyrirtæki með aðstoð rekstrarlíkans
sem kallast nýskipan í ríkisrekstri (e. new public management). Hún
birtist meðal annars í vöruvæðingu (e. commodification) allrar þekk-
ingarsköpunar. Þannig er farið að líta á alla texta sem við skrifum
sem framleiðslueiningu sem hægt er að telja. Það þurfa einmitt aka-
demískir starfsmenn að gera ár hvert, að telja fram störf sín á grund-
velli hins svokallaða matskerfis opinberra háskóla.
Matskerfið eins og við þekkjum það á sér ekki langa sögu. Það
var fyrst tekið upp á Íslandi árið 2010 en byggir að miklu leyti á
eldri matskerfum sem höfðu verið við lýði við skólann frá því á
níunda áratug síðustu aldar sem og sambærilegum erlendum mats-
gagnagrunnar og sagnfræðirannsóknir 33
1 Þýðing mín. Upprunalega: „Interesting things can doubtlessly grow in the
dark.“ Sven Widmalm, „Innovation and Control. Performative Research Policy
in Sweden“. Transformations in Research, Higher Education and the Academic
Market. The Breakdown of Scientific Thought. Ritstj. Sharon Rider, ylva Hasselberg
og Alexandra Waluszewski. Higher Education Dynamics 39. Ritstj. Peter
Maassen og Johan Müller (Dordrecht: Springer 2013), bls. 39–52, einkum bls. 49.
Íris Ellenberger, irisel@hi.is
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 33