Saga - 2020, Qupperneq 53

stjórnin væri tilbúin að styrkja Nathan um 1.000 krónur vegna farar -
innar.27 Ólafur vildi hins vegar fá 3.600 krónur með drengnum.
Guð mundur hafnaði kröfunni og svo fór að að Ólafur gekk af fundi
án samninga.28 Þar með var brottvísunarmál Nathans komið í hend -
ur Jóns Magnússonar, forsætis- og dómsmálaráðherra, en dómsmála -
ráðuneytinu bar að sjá um framkvæmdina. Skömmu síðar barst
Ólafi svohljóðandi tilkynning frá yfirvöldum: „Fyrir því er hér með
samkvæmt heimild í lögum nr. 10 frá 18. maí 1920, um eftirlit með
útlendingum, skipað svo fyrir að nefndur Nathan Friedmann skuli
fara af landi burtu eigi síðar en með gufuskipinu Botníu í þessari
viku.“29
Ólafur tók brottvísun Nathans nærri sér enda hafði hann tekið
ástfóstri við drenginn. Mörgum félögum Ólafs fannst líka illa að
honum vegið en Jón Skagan, sem nam guðfræði í háskólanum á
þessum árum, segir að meirihluti bæjarbúa hafi litið svo á að Ólafur
hefði unnið mannúðarverk með því að taka drenginn að sér.30 Í kjöl-
farið hófust deilur milli stjórnvalda og Ólafs vegna málsins. Ríkis -
stjórnin var staðráðin í að senda Nathan úr landi á grundvelli sótt-
varnarlaga. Ólafur hélt því hins vegar fram að sjúkdómurinn væri
ekki jafn smitandi og af var látið og benti á að yfirvöld hefðu ekki
sett drenginn í sóttkví. Hann var sannfærður um að brottvísunin
væri af pólitískum rótum runnin. 15. nóvember fundaði Ólafur með
vinum og kunningjum á heimili sínu að Suðurgötu 14. Þar var
ákveð ið að skera upp herör gegn áformum stjórnvalda. Daginn eftir
létu fundarmenn þau boð út ganga að þeir hygðust koma í veg fyrir
brottflutning drengsins.31
Sú ákvörðum Ólafs og liðsmanna hans að verja Nathan hefur
alltaf verið umdeild. Enginn vafi leikur á því að stjórnvöld voru í
lagalegum rétti þegar þau vísuðu drengnum úr landi. Sjúkdómur inn
sem hrjáði Nathan var smitandi og gat að mati Guðmundar Hannes -
sonar landlæknis orðið landplága ef hann gerðist landlægur.32
„sveinn nokkur kom frá rússíá“ 51
27 ÞÍ. (Þjóðskjalasafn Íslands). Stjórnarráð Íslands I. C/17. Bréfabók, 14. nóvem -
ber 1921.
28 Hendrik Ottósson, Hvíta stríðið, bls. 27–29.
29 Réttvísin gegn Ólafi Friðrikssyni, bls. 24.
30 Jón Skagan, Stingandi strá, bls. 122.
31 Hendrik Ottósson, Hvíta stríðið, bls. 31.
32 Guðmundur Hannesson, „Rússneski drengurinn“, Alþýðublaðið 18. nóvember
1921, bls. 1.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 51