Saga - 2020, Side 145

efnum. Að loknu kandídatsprófi fékk hann vinnu á Háskóla bóka -
safni og var jafnframt fenginn til að kenna námskeið í íslenskri
miðaldasögu á BA-stigi. Þá las hann Sturlunga sögu í fyrsta skipti
frá upphafi til enda og fann þar gnótt rannsóknarefna. Úr því varð
til greinin „Goðar og bændur“ sem birtist í Sögu 1972. Veturinn
1971‒1972 dvaldi Gunnar við rannsóknir í Kaupmannahöfn eins og
áður sagði og þá samdi hann kafla um stjórnmála- og hagsögu
Íslands frá því um 1100 og til loka þjóðveldisaldar í annað bindi
Sögu Íslands. Sá kafli komst á prent þegar árið 1975 en Gunnar taldi
sjálfur að sá kafli væri ekki jafn nýstárlegur og það sem hann samdi
um Landshöfðingjatímabilið, „ég var enn átakanlega háður Íslend -
inga sögu Jóns Jóhannessonar“.14 Næstu árin einbeitti Gunnar sér
að rannsóknum á sögu nítjándu aldar.
Lengi vel var miðaldasagan eins konar aukagrein hjá Gunnari
eins og hann segir sjálfur frá: „Ég hef lengi reynt að venja mig af því
að stunda miðaldasögu, því að mér finnst eins og á námsárunum að
brýnni verkefni bíði okkar í sögu síðari alda.“15 Þegar þessi orð voru
rituð, líklega skömmu fyrir árið 2000, taldi Gunnar að bókin Goða -
menning (2004) yrði hans lokaframlag til íslenskrar miðaldasögu,
„þessa 30 ára langa útúrdúrs“.16 Gunnari tókst þó aldrei að venja sig
af miðaldafíkninni og hélt áfram samningu verka um miðaldasögu
allt til dauðadags. Jafnvel mætti halda því fram að eftir að hann varð
prófessor við Háskóla Íslands árið 1980 hafi hann fremur sinnt rann-
sóknum á miðaldasögu en fyrra sérsviði sínu, sögu nítjándu aldar.
Þar má segja að Helgi Þorláksson hafi verið áhrifavaldur á frek -
ari stefnu Gunnars. Þeir Gunnar höfðu átt ágætt samstarf í tengslum
við doktorsverkefni Gunnars þar sem Helgi var einn fulltrúa Gaut -
landa ættar í ritnefnd verksins. Þegar það verkefni var á lokastigum
var Helgi í Björgvin við nám og rannsóknir og var einnig lagstur í
Sturlungu. Skoðanir þeirra Gunnars voru um margt ólíkar sem
leiddi til þess að Helgi skrifaði greinina „Stórbændur gegn goðum“
í afmælisrit Ólafs Hanssonar 1979 þar sem niðurstöðum Gunnars í
„Goðar og bændur“ er andmælt kröftuglega, einkum þeirri ályktun
að stórbændur hafi getað jafnast á við goðorðsmenn hvað varðaði
auðæfi. Gunnar brást snarlega við þeirri grein og árið 1980 birtist
greinin „Stéttir, auður og völd á 13. öld“ í Sögu. Hófst nú kröftug rit-
þúsundþjalasmiðurinn gunnar karlsson 143
14 Sama heimild, bls. 231.
15 Sama heimild, bls. 230.
16 Sama heimild, sama stað.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 143