Saga - 2020, Blaðsíða 133

Hvernig og hvers vegna segir stúlka frá því að henni hafi verið
nauðgað þegar henni og öllum öðrum stúlkum á hennar aldri hefur
verið stillt upp sem tálkvendum og glæpamönnum fyrir að hafa
samskipti við hermenn? Einhverjar stúlknanna virðast hafa gripið
til þess ráðs að segja frá þessari lífsreynslu þegar þær þurftu að
skýra útkomuna úr læknisskoðunum sem áður hafa verið nefndar.
Slíkar frásagnir höfðu þó lítil sem engin áhrif á útkomu málanna og
ekki er hægt að greina vilja hjá yfirvaldinu til að grípa til nokkurra
aðgerða vegna slíkra mála. Einnig virðist vera tilhneiging í slíkum
málum ýmist til að líta á frásögnina sem játningu á því að hafa verið
við karlmann kennd eða að það vekur furðu að stúlkurnar virðast
ekki skammast sín fyrir það. Jafnframt er ljóst að Jóhanna Knudsen
átti það til að skipta um umræðuefni í skýrslutökum þegar frásagnir
af kynferðisofbeldi komu fram.64 Rétt er að taka fram að í hegningar -
lögum frá árinu 1940 eru viðurlög við því að hafa kynmök við börn
innan 14 ára aldurs. Einnig eru viðurlög við því að tæla stúlkur (ein-
göngu) á aldursskeiðinu 14–16 ára til kynmaka og því ljóst að menn-
irnir sem þær sögðu frá gerðust brotlegir við lög.65 Frásagnir stúlkn-
anna virðast hins vegar ekki hafa leitt til réttarrannsókna á kyn-
ferðisbrotunum sem þær urðu fyrir. Erlendar rannsóknir á kyn-
ferðisofbeldi gagnvart börnum á síðari hluta nítjándu aldar hafa
sýnt fram á að stúlkur sem voru þolendur í slíkum málum voru ekki
taldar alsaklausar. Þekking þeirra á kynlífi var talin hafa spillandi
áhrif bæði á þær og á umhverfi þeirra og vegna þeirra spillingar-
áhrifa hafði stúlkan ekki eingöngu stöðu þolanda heldur var líka
talið nauðsynlegt að grípa til aðgerða sem kæmu í veg fyrir þau.66
Sambærileg viðhorf má greina í meðferð ungmennaeftirlitsins og
ungmennadómstólsins á þeim stúlkum sem höfð voru afskipti af.
Úrskurður ungmennadómstólsins var í flestum tilfellum sá að
stúlkan skyldi vistuð á heimili í sveit en töluvert af þeim dómum
bættu við eftirfarandi klausu: „reynist sú ráðstöfun ófullnægjandi,
skal hún sæta hælisvist.“ Í dómum kemur gjarnan fram að sannað
þyki að stúlkan hafi „undanfarið lifað lauslætis lífi“ og sé þess vegna
úrskurðuð í sveit samkvæmt 3. grein laga nr. 62 frá 1942. Það er að
ástandsstúlkan sem vandræðaunglingur 131
64 Hafdís Erla Hafsteinsdóttir, „„Hún var með eldrauðar neglur og varir“…“, bls.
78–79.
65 Stjórnartíðindi 1940 A, bls. 18–61 (l. nr. 19/1940).
66 Louise A. Jackson, Child Sexual Abuse in Victorian England (Oxon: Routledge
2000), bls. 1–28.
Saga vor 2020.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 22.4.2020 14:44 Page 131