Andvari - 01.01.1974, Blaðsíða 124

122
BJÖRN SIGFÚSSON
ANDVARI
ólíkt mér. Samningsuppkast um Nordek,
lagt fyrir N-ráð 1969-70, er orSið nokkuð
úrelt, en má kyrrt liggja, hlyti að verða
samið öðruvísi nú. Ég get hins vegar e. t.
v. bent til réttrar áttar með upprifjun
á miðaldaævintýri, sem er skröklaust:
Rórn vill ráða er orðtak, sem bæði stork-
cndur og undirgefnir játcndur páfadóms
höfðu mjög á vörum síðan í fyrndinni.
Nærri sex aldir var til crkistóll Niðaróss,
að hinni miklu Kristskirkju þar. Stað-
gcngill páfa sat stólinn og þótti ráða heill
cða hrapi rnargra forfcðra vorra. Víst var
bctra, að hann sat iþar norrænn, heldur en
dvcldist í Saxlandi þýzkumæltur, eins og
á 11. öld varð að duga. íslenzkur lögsögu-
maður, Markús Skcggjason, varð til iþess
að segja á sannfærandi hátt, hver sam-
norrænn fcngur erkistólsflutningur frá
Saxclfi til Lundar á Skáni var: Hann
kvað 1104 í drápu um Danaskjöldung-
inn Eirík eygóða:
Eiríkur réð út a3 færa
erkistól um Saxa nierki;
hljótum vér það, er hag vorn hætir,
hingað norður af skjöldungs orðum.
Það, hve fast „Rórn vill ráða", hefur
um árabil þótt sannast af undirgefni álf-
unnar við Rómsáttmálann í 'EC, og eigi
tjáir að synja fvrir hin kaþólsku tengsl,
sem rík eru um mcginland Evrópu og
út fyrir hana, mcðfram verzlunarleg.
Sé Nordek afbrigði af EC, er í sjálfsvald
okkar sett að breyta því, líkt og íslcnzk
fornkirkja varð þjóðleg.
Þó saga endurtaki sig ekki af eigin
rammleik, má oft ginna hana átakalítið
til að endurtaka sig að breyttu breytanda
og hagnast á því. I þcim góða tilgangi má
nota Þrándheim jafnt sem Róm nútímans.
Gagnsmuni og ekki gallana á EC og Róm
rcynum við eins og 1104 og 1152 að
færa út um Saxa mcrki hingað norÖur, og
þá gildir enn norrænt Evrópusjónarmið
lögsögumannsins í Eiríksdrápu: Hljótum
vér það, er hag vorn hætir. SíÖan er það
vort að kenna þeim staðgenglum heims-
kapítalismans, sem eflaust reisa honum
nóg mammonshof í Nordek og eiga sér
e. k. páfastjórn í stórveldaklíkum, að lúta
landslögum og þjóðarvilja betui en
kaþólskir fombiskupar þorðu hér, en fara
að nokkru að norrænu fordæmi biskupa.
I gamni samlíkinga mill: Í2. og 20.
aldar hcf ég minna í huga vcrkan heims-
kapítalismans á sjálft land Markúss
Skeggjasonar en á þær Lundar- og Nið-
arósserkistólsborgir, sem spámannleg orð
hans giltu fyrir. Því legg ég til, að Þránd-
heimur verði öðru sinni efldur til að vera
höfuðborgajafni í málum norðurhelftar
og íslenzk hagstjórn gerð nær jafnoki
sænskrar í þeim stórstað og að vissu leyti
meira tengd innan Nordeks honum en
Stokkhólmi og Ósló. Játa bcr, að mér cru
óljósar langtímaafleiðingarnar af svo stór-
brotnu hlutgengi, eins og Markús sá erki-
stólspólitík hámiðaldanna óljóst fram und-
an. I IV. kap. geri ég þó tilraun að flétta
hagnýtt nútímavísindi Þrándheims með
hliðsjón af þeim íslcnzku saman við mál-
efni vaxtarhagræðingar í norðurhelft.
Vísindi mega heita frumkvöðlar hvers
vaxtar, eftir að afkastageta er fullnýtt í
fiskidrætti, landbúnaði og skógarhöggi.
Lífbeltin kringum Niðarós og íslenzka
höfuðstaðinn eru gjöful, en aðstæður, sem
fyrr greindi, hafa beint sóknarhug í ólík-
ar áttir, svo hvorug borg fær afbrýði gegn
hinni, þegar kvótaskipting framfaraáætl-
ana fer að efla báðar. Hvor um sig mun
líka bcra önn fyrir úthjara ríkis síns, svo
mikil scm landnámsþörf 21. aldar kann að
vcrða og gctur ekki án hagnýttra vísinda
gerzt. Þörf er því, að við hiðjum með
Stcphani G. fyrir Reykjavík eins og hann
og fyrir Þrándheimi mcð sömu orðurn;