Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 12

5. HUGLEIÐINGAR UM GILDI GRUNNREGLUNNAR VIÐ BEITINGU
REFSIKENNDRA STJÓRNSÝSLUVIÐURLAGA
6. GRUNNREGLAN OG REFSIHEIMILDIR ÞJÓÐARÉTTAR
7. FRAMSAL LAGASETNINGARVALDS Á SVIÐI REFSIRÉTTAR EFTIR
TILKOMU 1. MGR. 69. GR. STJSKR.
7.1 Inngangur
7.2 Sjónarmið við skýringu 1. mgr. 69. gr. stjskr.
7.3 Dómur Hæstaréttar 8. febrúar 2001, nr. 432/2000
8. SAMANTEKT OG LOKAORÐ
1. UMFJÖLLUNAREFNIÐ
Samkvæmt fyrri málsl. 1. mgr. 69. gr. stjómarskrár lýðveldisins íslands nr.
33/1944, sbr. 7. gr. stjómarskipunarlaga nr. 97/1995, verður engum gert að sæta
refsingu nema hann hafi gerst sekur um háttsemi sem var refsiverð samkvæmt
lögum á þeim tíma þegar hún átti sér stað eða má fullkomlega jafna til slíkrar
háttsemi. Þá mega viðurlög ekki vera þyngri en heimiluð vom í lögum þá er
háttsemin átti sér stað, sbr. síðari málsl. sömu málsgreinar. Áður en
stjómarskránni var breytt með stjómarskipunarlögum nr. 97/1995 var mælt fyrir
um þær reglur sem nú koma fram í 1. mgr. 69. gr. stjskr. í almennum lögum, þ.e.
í 1. og 2. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 (eftirleiðis skammstafað hgl.)
og 7. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. 1. gr. laga nr. 62/1994 (eftirleiðis
skammstafað MSE).1
Ákvæði 1. mgr. 69. gr. stjskr. gerir a.m.k. þrjár almennar form- og/eða efnis-
kröfur til löggjafans við mótun og setningu refsiákvæða og til dómstóla við
túlkun og beitingu slíkra ákvæða í réttarframkvæmd.2
1 í 2. mgr. 69. gr. stjskr. segir að í lögum megi aldrei mæla fyrir um dauðarefsingu. Fyrir gildistöku
2. mgr. 69. gr. stjskr. með 2. mgr. 7. gr. stjómarskipunarlaga nr. 97/1995 var bann við dauðarefsingu
að finna í 1. gr. 6. samningsviðauka við Mannréttindasáttmála Evrópu sem lögfestur var hér á landi
með 4. tölul. 1. mgr. 1. gr. laga nr. 62/1994 um mannréttindasáttmála Evrópu.
2 Stále Eskeland: Strafferett. Cappelen Akademisk Forlag. Osló (2000), bls. 99-100. Þess skal
getið að norska stjómarskráin frá 1814 fjallar eins og sú íslenska urn gmnnregluna um lögbundnar
refsiheimildir en í 96 gr. hennar segir svo: „Ingen kan dpmmes uden efter Lov, eller straffes uden
eftir Dom“, sjá hér til hliðsjónar Jónatan Þórmundsson: Afbrot og refsiábyrgð I. Háskólaútgáfan.
Reykjavík (1999), bls. 153. í ljósi þessarar samstöðu í íslenskum og norskum stjómskipunar- og
refsirétti verður í þessari grein eftir því sem við á stuðst við fræðirit og kenningar úr norskum rétti
við fræðilega afmörkun á inntaki 1. mgr. 69. gr. íslensku stjskr. Ekki er fjallað um gmnnregluna í
texta dönsku stjómarskrárinnar frá 1953. Danski fræðimaðurinn Preben Stuer Lauridsen hefur þó
haldið því fram að þrátt fyrir þessa þögn dönsku stjómarskrárinnar sé gmnnreglan „sá fundamental,
at lovgiver næppe kan ændre eller ophæve den“. Sjá Preben Stuer Lauridsen: Retslæren.
Kaupmannahöfn (1977), bls. 280, og Vagn Greve, Asbjórn Jensen & Gorm Toftegaard Nielsen:
Kommenteret straffelov, Almindelig del. Jurist- og 0konomforbundets Forlag. 7. útg. Kaupmanna-
höfn (2001), bls. 93.
6