Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 157
að sér trygginguna með þeirn skilmálum. Þá mæla sanngimisrök gegn því að
skilmálaákvæði um notkun vátryggðra muna séu metin sem hlutlægar ábyrgð-
artakmarkanir þegar áhættan eykst án vitundar og vilja vátryggðs. Hefur niður-
staðan einnig orðið sú í danskri dómaframkvæmd.
U 1940:174 (0LD)
Snjóplógur var festur framan á húftryggða bifreið. Bifreiðin skemmdist þegar plóg-
urinn losnaði af í akstri. I dóminum segir að ekki verði séð að sú notkun bifreiðar að
festa framan á hana snjóplóg, hafi falið í sér slíka aukningu áhættu að ekkert félag
hefði tekið að sér að húftryggja bifreiðina, og þar sem ekki verði séð að það hefði
falið í sér hækkun iðgjalda var félagið dæmt til greiðslu fullra vátryggingarbóta.
U 1948:682 (HD)
Bifreið V var húftryggð hjá vátryggingafélaginu F. í skilmálum var meðal annars
gert að skilyrði fyrir ábyrgð félagsins að bifreiðin yrði ekki notuð til flutnings á
hálmi. A, sem kvöldið áður hafði verið sagt upp vinnu sinni í þágu V, ók bifreiðinni
án leyfis eða vitneskju V og notaði hana m.a. til flutnings á hálmi. Við þá notkun
skemmdist bifreiðin mikið í bruna. í máiinu krafði V F um bætur vegna tjónsins.
Hæstiréttur Danmerkur staðfesti dóm Eystri-Landsréttar með vísan til forsendna
hans og taldi F greiðsluskylt þar sem V hefði ekki mátt reikna með umræddri notk-
un bifreiðarinnar, sem auk þess var í heimildarleysi.3™
Eftir sem áður er erfitt að gefa algilda reglu um skýringu eða heimfærslu
skilmálaákvæða sem varða notkun vátryggðra muna. Ekki verður séð að ófrá-
víkjanlegar reglur VSL standi því beinlínis í vegi að slík ákvæði verði talin
hlutlægar takmarkanir á ábyrgð félagsins. Hins vegar skal sú skoðun ítrekuð,
sem sett var fram í kafla 3.7.1, að telja verður að með 45.-50. gr. VSL sé frelsi
félagsins til að bera fyrir sig aukningu þeirrar áhættu, sem tryggt er gegn, tak-
markað. Félagið getur aðeins borið fyrir sig ákvæði sem hlutlæga ábyrgðartak-
mörkun ef það undanþiggur algjörlega ábyrgð félagsins tiltekna áhættu, eða ef
um „algjöra áhættubreytingu“ er að ræða.
Rök standa einnig til þess að láta tillitið til vátryggðs ráða hér nokkru. í sum-
um tilvikum liggur nær að heimfæra ákvæði um notkun munar undir varúðarregl-
ur í skilningi 51. gr. VSL, einkum þegar ekki er um varanlega aukningu áhættu
að ræða. í slíkum tilvikum er eðlilegra að vátryggður fái bætur í samræmi við or-
sakareglu 51. gr. VSL, til dæmis ef húftryggð einkabifreið verður fyrir eldingu á
meðan ekið er yftr óbrúaða á þvert ofan í fyrirmæli skilmála. I þessu sambandi
360 Drachmann Bentzon bendir á í umfjöllun sinni um dóminn að félagið hefði ekki getað borið
fyrir sig umrætt ákvæði ef þjófur hefði notað bifreiðina á greindan hátt. Hins vegar hafi heldur ekki
verið sanngjamt að beita ákvæðinu í þessu tilviki, þrátt fyrir að um hafi verið að ræða einhvers kon-
ar vörslusamband á milli V og A, sbr. Drachmann Bentzon, TFR 1949, bls. 188. Vissulega er nið-
urstaða dómsins umdeilanleg þegar horft er til þessa vörslusambands, en dómurinn sýnir í öllu falli
vel beitingu á reglum VSL / FAL um aukna áhætm þegar um er að ræða (ranga) notkun á vátryggð-
um mun.
151