Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Qupperneq 39
7. FRAMSAL LAGASETNINGARVALDS Á SVIÐI REFSIRÉTTAR
EFTIR TILKOMU 1. MGR. 69. GR. STJSKR.
7.1 Inngangur
I þessum kafla verður vikið að framsali lagasetningarvalds á sviði refsiréttar
eftir tilkomu 1. mgr. 69. gr. stjómarskrárinnar með 7. gr. stjómarskipunarlaga
nr. 97/1995. í kafla 7.2 verður í fyrstu fjallað stuttlega um ríkjandi viðhorf af
hálfu fræðimanna og úr dómaframkvæmd um möguleika löggjafans til að
framselja vald á þessu réttarsviði fyrir stjómarskrárbreytinguna 1995.64 Þessu
næst verður gerð tilraun til að færa rök að því að stjómarskrárbinding grunn-
reglunnar um lögbundnar refsiheimildir kunni að hafa haft það í för með sér að
heimildir löggjafans til að framselja vald til að lýsa refsiverðri háttsemi í
almennum stjómvaldsfyrirmælum hafi þrengst frá því sem áður var talið
heimilt. í kafla 7.3 verður fjallað sérstaklega um dóm Hæstaréttar 8. október
2001, nr. 432/2000 (fylgd veiðieftirlitsmanns), og sú afstaða rökstudd að þar
hafi verið gerðar of vægar kröfur til lagastoðar refsiákvæðis í reglugerð með
vísan til 1. mgr. 69. gr. stjskr. að virtum þeim sjónarmiðum um skýringu hennar
sem rakin verða í kafla 7.2.
7.2 Sjónarmið við skýringu 1. mgr. 69. gr. stjskr.
Fyrir tilkomu 1. mgr. 69. gr. stjskr. var almennt viðurkennt í réttarfram-
kvæmd hér á landi að grunnreglan um lögbundnar refsiheimildir, sbr. 1. gr. hgl.
og 1. mgr. 7. gr. hgl., útilokaði ekki að löggjafanum væri heimilt að framselja
vald til að setja refsiákvæði í almenn stjómvaldsfyrirmæli, s.s. reglugerðir.65 I
athugasemdum greinargerðar við 1. gr. hgl. segir t.d. að grunnreglan sé „ekki til
fyrirstöðu því, að refsiákvæði séu sett í reglugerðir eða tilskipanir, er fram-
kvæmdarvaldið setur, ef það er gert samkvæmt heimild í lögum, og refsiákvæð-
in eru ekki víðtækari en lögin leyfa“.66 I riti sínu Afbrot og refsiábyrgð I rekur
Jónatan Þórmundsson dóma Hæstaréttar um „[framsal] á valdi löggjafans til að
lýsa refsiverðum verknaði“, sbr. t.d. H 1948 88 (skömmtun bensíns), H 1986
1723 (vaxtaákvarðanir Seðlabanka íslands) og H 1993 1073 (akstur utan
vegar).67 Á bls. 187 í framangreindu riti segir svo:
Stundum ber svo við, að löggjafinn framselur að miklu leyti eða öllu til fram-
kvæmdarvaldshafa vald sitt til þess að móta og skilgreina refsiverða háttsemi. Lítið
eða ekkert verður þá ráðið af lögunum sjálfum um refsinæmi verknaðar, sem stjórn-
valdsreglur lýsa refsiverðan. Svo langt kann að vera gengið í þessu efni, að fari í bága
64 Ekki er tóm í tímaritsgrein sem þessari að fjalla með tæmandi hætti um dóma Hæstaréttar um
framsal lagasetningarvalds á sviði refsiréttar fyrir tilkomu 1. mgr. 69. gr. stjskr.
65 Ármann Snævarr: Þættir úr refsirétti II. Handrit til kennslu í lagadeild Háskóla íslands. 2. útg.
Reykjavík, (1983), bls. 96-101.
66 Alþt. 1939, A-deild, bls. 354.
67 Jónatan Þórmundsson: Afbrot og refsiábyrgð I, bls. 187-191.
33