Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Side 24

broti, a.m.k. svo að hámarks væri getið. Tilvitnuð ákvæði stjórnarskrárinnar og
MSE stæðu með öðrum orðum í vegi fyrir því að í tollalögum væru sett
refsiákvæði þess efnis að fjárhæð sekta yrði margfeldi af fjárhæð undan-
dreginna gjalda án hámarksfjárhæðar. Um þetta sagði svo í dómi Hæstaréttar:
Ekkert í nefndum ákvæðum stjórnarskárinnar eða mannréttindasáttmála Evrópu
bendir til þess skilnings á efni þeirra, að þau standi því í vegi, að ákvörðun um
sektarfjárhæð verði bundin á tiltekinn hátt með lögum. í 126. gr. tollalaga er hámark
sektar nœgilega ákveðið. (Skál. höf.)
Almennt hefur verið gengið út frá því hér á landi á síðari tímum, sem og í
norrænum rétti, að leyfileg refsing skuli ekki vera orðuð með tilvikabundnum
hætti í refsiákvæði heldur skuli hún útfærð í formi „refsiramma11.32 Ekkert er
því hins vegar til fyrirstöðu að mat dómstóla sé víðtækt innan marka lögheimil-
aðra refsitegunda.33 Af dómum Hæstaréttar má raunar draga þá ályktun að
tilteknar hömlur séu á því, sbr. 2. gr. stjskr., að þrengt sé um of að möguleikum
dómstóla til að ákvarða refsingu sjálfstætt í hverju máli, a.m.k. þegar um
fangelsisrefsingu er að ræða, sbr. til hliðsjónar H 1994 748 (einangrunarvistun
fanga). I því máli höfðaði fanginn H skaðabótamál á hendur ríkinu vegna
úrskurðar yfirfangavarðar um að H skyldi sæta 10 daga einangrun vegna aga-
brots. Samkvæmt þágildandi 26. gr. laga nr. 48/1988 um fangelsi og fangavist
taldist einangrunarvistun ekki til refsitímans og kom því til viðbótar tíma hans
í afplánun. Hæstiréttur taldi þetta fyrirkomulag laga nr. 48/1988 brjóta í bága
við 2. gr. og 65. gr. (nú 67. gr.) stjskr. en í dómi réttarins sagði m.a. svo:
Samkvæmt 2. gr. stjómarskrárinnar fara dómendur með dómsvaldið. í því hlutverki
felst meðal annars að ákvarða mönnum refsivist vegna ólögmætrar hegðunar, og eru
ekki aðrir handhafar ríkisvalds bœrir til þess. Er það grundvallarregla íslensks réttar,
sem meðal annars á sér stoð í 65. gr. stjómarskrárinnar [nú 67. gr.], að enginn verður
sviptur frelsi sínu nema úrskurður dómara komi til. ... Ákvæði 26. gr. laga nr.
48/1988, er lengdi refsivist og fékk forstöðumönnum fangelsa ákvörðunarvald þar
um, var í andstöðu við framangreind ákvæði stjómarskrár. (Skál. höf.)
32 Ólafur Jóhannesson: Stjómarfarsréttur. Reykjavík (1955), bls. 264, en þar segir m.a. svo: „En
sú grundvallarregla er löngu viðurkennd í refsiréttinum, eins og kunnugt er, að löggjafinn kveði á
um refsiramma". Sjá hér einnig Johs. Andenæs: Straffen som problem. Exil Forlag A/S. 2. útg.
(1994), bls. 113. Þessi löggjafarstefna hefur í nýlegri fræðiritum verið nefnd .a'efsimarkastefna", sjá
Jónatan Þórmundsson: „Rökstuðningur refsiákvörðunar", bls. 12.
33 Sjá Jónatan Þórmundsson: „Rökstuðningur refsiákvörðunar“, bls. 12: „[Hins vegar fær það]
fullkomlega staðist að veita dómstólum víðtækt mat um refsihæð innan lögbundinna refsitegunda,
enda sé það mat byggt á réttarreglum og málefnalegum sjónarmiðum'1.
18