Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 117
vanrækslu þriðja manns á að gæta varúðarreglna, svo sem þegar þriðji maður
innir starf af hendi í þágu vátryggðs, enda hagnaðist vátryggður ella á því að
fela þriðja manni að vinna verkið. Vátryggður yrði í því tilviki að bera hallann
af því að hafa ekki frætt þriðja mann um hvaða varúðar bæri að gæta og bera
ábyrgð á brotum þriðja manns á fyrirmælum sínum. Hins vegar verður að telja
aðstöðuna aðra þegar um „ökuskírteinisákvæði“ er að ræða. Slík varúðarregla
snýr fremur að vátryggðum en þriðja manni, þannig að vátryggðum ber sam-
kvæmt ákvæðinu að sjá til þess að bifreiðinni sé ekki ekið af manni sem ekki er
til þess hæfur. í því tilviki kann að vera harkalegt gagnvart vátryggðum einstak-
lingi, sem gert hefur allt sem í hans valdi stendur til að ganga úr skugga um
ökuréttindi ökumanns, að félagið sé laust úr ábyrgð ef síðar kemur í ljós að öku-
maðurinn hafði ekki ökuréttindi, eða ef ökumaður hefur t.a.m. framvísað
fölsuðu ökuskírteini til vátryggðs.
U 1967:292 (HD)
A samdi við B um að sá síðamefndi annaðist viðgerð á bifreið A í frístundum sínum.
Til þess þurfti B að aka bifreiðinni að verkstæði þar sem hann hafði aðstöðu til við-
gerða. A hafði spurt B í upphafi hvort hann hefði ekki ökuskírteini og hafði B svar-
að því játandi án þess að A grennslaðist frekar eftir því. Bifreið A skemmdist þegar
B missti stjóm á henni og ók út í skurð. Bifreiðin var vátryggð hjá vátryggingafélag-
inu F, sem neitaði greiðslu bóta með vísan til skilmálaákvæðis sem leysti félagið
undan ábyrgð vegna tjóns, sem yrði á bifreiðinni þegar henni væri ekið af ökumanni
sem ekki hefði ökuskírteini. Hæstiréttur Danmerkur taldi að umrætt skilmálaákvæði
yrði að skýra með hliðsjón af 1. mgr. 51. gr. FAL og þar sem A hefði ekki sýnt af sér
vanrækslu við að gæta þess hvort B hefði ökuskírteini yrði F að greiða honum bæt-
ur vegna tjónsins.230
Skyldan til aðgæslu varúðar samkvæmt „ökuskírteinisákvæði“ var í dómin-
um talin hvíla á vátryggðum en ekki ökumanni sem fékk bifreið hans að láni.
Lánþega bifreiðarinnar bar m.ö.o. ekki skylda til að gæta að eigin ökuréttind-
um. I framhaldi af því má telja að framláni lántaki bifreiðar hana til einhvers,
sem ekki hefur gilt ökuskírteini, verði félagið enn síður laust úr ábyrgð. Þá
verður ekki talið að félagið geti borið fyrir sig vanrækslu óviðkomandi eða ó-
réttmæts notanda bifreiðar að þessu leyti.231
Félagið ber sönnunarbyrði fyrir því að um gáleysi hafi verið að ræða þegar
230 Reifun byggð á Lvngso, (1994), bls. 300. Til samanburðar má benda á dóm í U 2001:1269
(HD). Þar var ökumaður talinn vera sá sem bar að gæta að reglum um gerð og búnað vörubifreið-
ar (í þessu tilviki hæðartakmarkanir).
231 Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 125 og 296 neðanmáls; Hellner. (1955),
bls. 56 og Arnljótur Björnsson: ..Þrír dómar um húftryggingu bifreiða". TL 1969, bls. 23 neðan-
máls, og 29 og Arnljótur Björnsson, (1988), bls. 154. Hér með er hins vegar ekki svarað þeirri
spumingu hvaða gildi það hafi ef kveðið er á um það berum orðum í skilmálum að vanræksla þriðja
manns á að gæta varúðarreglna hafi sömu áhrif og vanræksla vátryggðs. Verður það rætt nánar í
kafla 4.13.2.
111