Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 149

Ekki er ljóst hversu lan^t vemd 18.-20. gr. VSL gagnvart vátryggðum verð-
ur talin ná að þessu leyti. I greinargerð með frumvarpi til laga um vátrygging-
arsamninga segir að í 18.-20. gr. sé fjallað um áhrif þess „að vátryggður eða
annar maður, sem honum ber að svara fyrir, valda því, að vátryggingaratburð-
urinn gerist“ (auðkennt hér).338 Með hliðsjón af þessum orðum má telja að fé-
laginu sé ætlað nokkurt svigrúm til að kveða á um að saknæm hegðun þriðja
manns verði lögð að jöfnu við slíka hegðun vátryggðs.339 Ekki verður hins veg-
ar ráðið af dómaframkvæmd hversu langt heimild félagsins nær í þessum efn-
um.
Taka má undir skoðanir þeirra fræðimanna sem hér hefur verið vitnað til og
telja að 1. mlsl. 20. gr. VSL nái einnig til einfalds gáleysis þriðja manns, enda
er þar ekki rætt um gáleysi vátryggðs fremur en annarra, svo sem aftur á móti
er gert í 1. og 2. mgr. 18. gr. laganna.340 Önnur takmörkun á heimild félagsins
til samsömunar verður ekki leidd beinlínis af ákvæðum 18.-20. gr. VSL. Hins
vegar má hafa hliðsjón af þeirri vemd sem 20. gr. VSL er ætlað að veita vá-
tryggðum, eins og þeir Drachmann Bentzon og Christensen benda á, og þeirri
meginreglu að vátryggður þurfi ekki að þola samsömun með þriðja manni. í
öllu falli er ljóst að heimildum félagsins til að takmarka ábyrgð sína með sam-
sömunarákvæðum hljóta að vera allnokkrar skorður settar. I einhverjum tilvik-
um gætu sanngimissjónarmið auk þess staðið til þess að takmarka heimildir fé-
lagsins í þessum efnum og hugsanlega kæmi beiting 36. gr. SML til skoðunar í
undantekningartilvikum. Ekki verður þó útilokað að dómstólar teygi á gildis-
sviði 18.-20. gr. VSL þannig að áhrif samsömunarákvæða á réttarstöðu vá-
tryggðs verði milduð án þess að komi til beitingar 36. gr. SML.341
I framhaldi af því, sem hér hefur verið rakið, verður hins vegar að hafa í
huga að rétt er að skilja á milli þeirra tilvika annars vegar þegar samsömunar-
ákvæði ganga beinlínis gegn 18.-20. gr. VSL og þeirri vernd sem þeim er ætl-
338 Alþt. 1953 A, bls. 224.
339 Því má velta fyrir sér hvort líta megi á 85. og 100. gr. VSL sem sérreglur um samsömun, þannig
aö ekki verði um frekari samsömun vátryggðs og þriðja manns að ræða, hvorki samkvæmt almenn-
um reglum né skilmálaákvæðum. Sá skilningur verður ekki talinn réttur, enda hefur slík samsöm-
un verið viðurkennd í fjölda annarra tilvika eins og áður er nefnt, sbr. Lyngso, (1994), bls. 261 og
áfram.
340 Rétt er þó að geta þess að þrátt fyrir að ekki sé gerður greinarmunur á einföldu gáleysi vá-
tryggðs og þriðja manns í 20. gr. VSL, þá segir í athugasemdum greinargerðar að samkvæmt grein-
inni sé sú regla ófrávíkjanleg „að félagið sé ábyrgt, enda þótt vátryggður hafi valdið því, að vá-
tryggingaratburðurinn gerðist, hafi hann eigi sýnt af sér stórkostlegt gáleysi" (auðkennt hér), sbr.
Alþt. 1953 A, bls. 224. Samkvæmt greinargerðinni virðist því einungis hafa verið haft í huga ein-
falt gáleysi vátryggðs þegar 1. mlsl. 20. gr. VSL var annars vegar.
341 Þannig bendir Selmer á að í dómi Hæstaréttar Noregs í NRT 1979:554 (NH), sem reifaður var
í kafla 3.3, hafi vemd FAL í raun verið teygð út fyrir það sem leiða má af þeim við venjulega túlk-
un, sbr. Selmer, bls. 218. Þá telja Drachmann Bentzon og Christensen að fremur skuli beita ófrá-
víkjanlegum reglum FAL en 34. gr. þeirra (sbr. 36. gr. SML), Drachmann Bentzon og Christen-
sen, (1952), bls. 294-296.
143