Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 41

grunnreglunni hefur nú verið veitt gildi sem stjómarskrárreglu og þá sem hluta
af manméttindakafla stjómarskrárinnar. í því sambandi verður að hafa í huga að
þegar tiltekinni réttarreglu er fundinn staður í stjómarskránni kunna önnur
sjónarmið um skýringu hennar að eiga við en almennt gilda um skýringu
almennra lagaákvæða.71 Við skýringu þeirra ákvæða stjórnarskrárinnar sem
vemda gmnnréttindi borgaranna verður að horfa til þess að þeim er ætlað að
setja handhöfum ríkisvalds, einkum löggjafanum, tiltekin efnisleg mörk við
beitingu þess valds sem stjómarskráin veitir þeim. Ef stjómarskrárákvæði eiga
ekki að verða annað en orðin tóm verður slík skýring að leiða til þess að vemd
sú sem viðkomandi stjómarskrárákvæði veitir borgurunum sé raunhœfog virk.
I annan stað verður við skýringu og beitingu stjómarskrárákvæðis að gæta þess
að efnislegt inntak þess taki mið af því að það er „hluti stærri heildar“.72 Sam-
rœmisskýring er því mikilvæg lögskýringaraðferð við túlkun stjómarskrár-
ákvæða.73
Þegar um lagaáskilnaðarreglu á borð við 1. mgr. 69. gr. stjskr. er að ræða
verður að gæta þess að inntak hennar sé að jafnaði skýrt til samræmis við aðrar
almennar lagaáskilnaðarreglur stjómarskrárinnar, s.s. 77. gr. um að skatta-
málum skuli skipað með lögum, og til samræmis við hinar sérgreindu laga-
áskilnaðarreglur, s.s. ákvæði 71., 72., 73., 74. og 75. gr. um friðhelgi einkalífs,
eignaréttar, tjáningarfrelsi, félagafrelsi og atvinnufrelsi.74 Það er a.m.k. ekki
sjálfgefið að svigrúm löggjafans til að framselja vald til að setja refsiákvæði,
sem felur í sér eitt afdrifaríkasta inngrip í líf manna sem heimilt er að stjóm-
lögum,75 eigi í öllum tilvikum að vera rýmra heldur en það svigrúm sem lög-
gjafinn hefur þegar hann mælir fyrir um tiltekna skattlagningu eða þegar hann
takmarkar þau grunnréttindi sem varin em í 71.-75. gr. stjskr.
71 Alf Ross: Dansk Statsforfatningsret. Nyt Nordisk Forlag. 3. útg. Kaupmannahöfn (1983), bls.
52-56. Þar færir Alf Ross rök að því að „[grundloven] frembyder visse særegenheder til forskel fra
almindelige love der giver grundlovsfortolkning et tilsvarende særpræg til forskel fra almindelig
lovfortolkning", sjá bls. 52.
72 Gaukur Jörundsson: Um eignamám. Reykjavík (1969), bls. 40. Sjá hér einnig Johs.
Andenæs: Statsforfatningen i Norge. Universitetsforlaget. 8. útg. Osló (2000), bls. 15, en þar segir
m.a. svo: „Et annet viktig [tolkningsmoment] er hensynet til sammenhengen i systemet. Finnes det
en uttrykkelig regel om et tilfelle som i alt vesentlig likner det som ná er til bedpmmelse, vil det
være naturlig á legge den til grunn ogsá her“.
73 Sjá til hliðsjónar Akhil Reed Amar: „Intratextualism". Harvard Law Review. 112. árg. (1999),
bls. 747 o.áfr., og svar við grein Amar, Adrian Vermeule & Ernest A. Young: „Commentary,
Hercules, Herbert, and Amar - The Trouble with Intratextualism". Harvard Law Review. 113. árg.
(2000), bls. 730-777.
74 Ég tel rökrétt að gera greinarmun á almennum lagaáskilnaðarreglum stjómarskrárinnar, s.s. 1.
mgr. 69. gr. og 1. mgr. 77. gr. sem áskilja lagaheimildir með almennum hætti á tilteknum sviðum
réttarins, þ.e. til að láta menn þola refsingar (eða refsikennd viðurlög) og til að leggja á menn skatta,
og sérgreindum lagaáskilnaðarreglum sem áskilja lagaheimildir ef skerða á tiltekna tegund gmnn-
réttinda.
75 Svein Slettan: „Hva bpr straffes?" Jussens Venner. 2. hefti. 37. árg. (2002), bls. 133-147. Á bls.
134 í greininni segir m.a. svo: „Straff er det sterkeste middelet staten bruker for á styre menneskers
atferd og uttrykke klander. Straff er et onde, ment som et onde“.
35