Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 115

Áður er nefnt að „ökuskírteinisákvæði“ eru sérstæð að því leyti að erfitt er
að færa fyrir því rök að vöntun á ökuskírteini sem slíku geti verið orsök þess að
vátryggingaratburðurinn gerist. Dómstólar og fræðimenn hafa hins vegar talið
ákvæðin fela í sér vísun til aksturshæfni viðkomandi ökumanns.227 Þar sem til-
gangur „ökuskírteinisákvæða“ er sá að vemda félagið gegn tjónum, sem valdið
er af ökumönnum er ekki geta sýnt fram á hæfni sína til að aka bifreið með því
að bera ökuskírteini, má telja eðlilegt að ákvæðin verði skýrð út frá einhvers
konar orsakareglu. Að því leyti á orsakaregla 51. gr. VSL vel við, þó að með
öfugri sönnunarbyrði sé. Menn sem t.d. hafa misst ökuréttindi sín vegna ölvun-
araksturs eða gleymt að endumýja þau, eiga því kost á að sýna fram á að tjón-
ið verði ekki rakið til skorts á aksturshæfni þeirra, þrátt fyrir að beiting 51. gr.
VSL feli í sér að fyrir fram séu taldar líkur á því að þeir séu lakari bílstjórar en
þeir sem alltaf halda sínum ökuréttindum. í slysatryggingum hvílir hins vegar
sönnunarbyrðin um orsakatengsl á milli vanhæfni ökumanns og vátryggingar-
atburðarins á félaginu, sbr. 124. gr. VSL.
Ekki hefur reynt með skýrum hætti á gildi „ökuskírteinisákvæða“ fyrir ís-
lenskum dómstólum svo séð verði. í einum dóma Hæstaréttar var hins vegar
talið í sératkvæði að „ökuskírteinisákvæði" í húftryggingu bifreiðar bæri að
skýra sem varúðarreglu í skilningi 51. gr. VSL.
H 1961 234
B rak þá atvinnu að leigja út bifreiðar án ökumanns. Ein af bifreiðum hans var húf-
tryggð hjá V og sagði í skilmálum tryggingarinnar að vátryggingin bætti skemmdir
á bifreiðinni væri henni stolið eða rænt. Þar var einnig kveðið á um að undanskildar
væru ábyrgð V skemmdir sem yrðu er bifreiðinni væri „stýrt af einhverjum þeim,
sem ekki hefur löglegt ökuskírteini“. L tók nefnda bifreið á leigu og fól A stjóm
hennar án þess að gæta þess hvort hann hefði ökuskírteini. Bifreiðin stórskemmdist
í veltu eftir að A hafði fipast við akstur hennar og sótti B V til greiðslu vátrygging-
arbóta. Meirihluti Hæstaréttar taldi að handhöfn A að bifreiðinni yrði ekki rakin til
neinnar réttarlegrar heimildar frá B og þar sem tryggingin þótti taka til nytjastuldar
tæki hún til tjóns þessa. í sératkvæði eins dómara sagði að L hafi verið sá maður sem
samkvæmt 1. mgr. 51. gr. VSL var skylt að gæta þess að sú varúð væri viðhöfð að
bifreiðinni væri ekki ekið af manni sem ekki hefði löglegt ökuskírteini. Að því at-
huguðu bæri að sýkna V samkvæmt 1. mgr. 51. gr. VSL enda hefði ekki verið sýnt
fram á að slysið stafaði ekki af vanhæfí A til aksturs.
í úrskurði Úrskurðamefndar í vátryggingamálum er hins vegar ekki Ijóst
hvort „ökuskírteinisákvæði“ var talið varúðarregla í skilningi VSL eða skýrt
með hliðsjón af öðrum reglum laganna.
Úrskurður Úrskurðarnefndar í vátrvggingamálum þann 1. apríl 1997 í málinu
nr. 50/1997
í skilmálum lögboðinnar slysatryggingar ökumanns hjá vátryggingafélaginu S sagði
að réttur til vátryggingarbóta gæti m.a. fallið niður ef vátryggður æki án þess að hafa
227 Lvngso. (1994), bls. 688-689. Þetta kemur einnig fram í sératkvæðinu í H 1961 234.
109