Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 136

vátryggður þótti ekki hafa sýnt af sér stórkostlegt gáleysi þótti félagið ekki geta bor-
ið umrætt ákvæði fyrir sig í málinu.
Þessi niðurstaða Hæstaréttar virðist ekki vera í samræmi við helstu kenning-
ar á Norðurlöndum um skýringu „viðhaldsákvæða", sem hafa jafnan, eins og
áður segir, verið talin fela í sér varúðarreglur. Astæða þess er líklega sú að ekki
verður séð að félagið hafi borið fyrir sig í málinu að umrætt skilmálaákvæði
fæli í sér varúðarreglu í skilningi 51. gr. VSL.
Skýring „viðhaldsákvæða“ fellur e.t.v. ekki vel að 18. og 20. gr. VSL, enda
er í þeim greinum fjallað um áhrif þess þegar vátryggingaratburðinum hefur
verið valdið af gáleysi eða ásetningi. Hugsanleg brot á „viðhaldsákvæðum“ og
öðrum varúðarreglum standa hins vegar að jafnaði svo framarlega í orsakakeðj-
unni, ef svo má segja, að sjaldnast er hægt að halda því fram að með þeim hafi
vátryggingaratburðinum verið valdið.
Þrátt fyrir að „viðhaldsákvæði" verði skýrð með hliðsjón af ófrávíkjanleg-
um reglum VSL verður að telja félaginu heimilt að undanskilja tjón á afmörk-
uðum hlutum vátryggðs ntunar, þrátt fyrir að það sé gert í því augnamiði að
undanþiggja ábyrgð þess tjón sem oftast má rekja til lélegs viðhalds.294 Þannig
má hugsa sér að húftrygging bifreiðar tæki samkvæmt skilmálum sínum ekki til
tjóns á undirvagni eða hreyfli bifreiðarinnar. Slíkt ákvæði yrði ekki skýrt með
hliðsjón af ófrávíkjanlegum reglum VSL þar sem öll tjón á viðkomandi hlutum
væru með því þegin undan ábyrgð og slík tilgreining fæli einungis í sér afmörk-
un vátryggingarandlagsins.
I vátryggingarskilmálum má finna ákvæði sem þiggja félagið undan ábyrgð
vegna tjóns sem rekja má til ófullnægjandi vinnu eða viðhalds þriðja manns,
eða smíðisgalla á vátryggðum mun. Ekki er að sjá að mikill greinarmunur sé á
þessum ákvæðum og öðrum sem kveða á um að félagið sé laust úr ábyrgð vegna
tjóns sem rekja má til lélegs viðhalds. Ríkari tilhneiging virðist hins vegar vera
til að telja að hér sé um að ræða hlutlæga takmörkun á ábyrgð félagsins. Am-
ljótur Bjömsson telur ákvæði sem undanþiggur félagið ábyrgð vegna tjóns sem
verður á þeim hlutum vátryggðs skips, sem smíðisgalli eða viðgerðargalli er á,
til leyfilegrar takmörkunar á áhættu félagsins295 og á sömu skoðun er Helt-
man.296 Lyngsp telur undanþágur í skilmálum vegna byggingargalla í sjálfu sér
uppfylla kröfur 51. gr. FAL um að teljast varúðarreglur, en umfjöllum hans
varðar hins vegar einungis formkröfur þess að regla geti talist varúðarregla í
skilningi VSL.297 Eins og ákvæði þessi em stundum orðuð taka þau ekki aðeins
til þeirrar áhættu sem felst í því að vátryggður munur sé gallaður, heldur þigg-
ur félagið sig undan ábyrgð vegna hvers þess tjóns er verður á mun sem slíkum
294 Sörensen, (2002), bls. 358.
295 Arnljótur B jörnsson, (1986), bls. 67 og (1988), bls. 156.
296 Heltman, bls. 154.
297 Lyngso. (1992), bls. 232 og (1994), bls. 296.
130