Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 80

Eðli málsins samkvæmt verður að telja að félagið geti ekki borið fyrir sig skilmála-
ákvæði sem hlutlæga ábyrgðartakmörkun, ef ákvæðið sjálft kveður beinlínis á um ann-
að, þrátt fyrir að það væri ella heimilt. Hlutlægar ábyrgðartakmarkanir eru alla jafna
strangari í garð vátryggðs en ákvæði sem skýra ber með hliðsjón af ófrávíkjanlegum
reglum VSL. Hafi félagið t.d. „eyrnamerkt" tiltekið ákvæði sem varúðarreglu verður að
telja að félagið hafi með slíkri tilgreiningu fyrirgert rétti sínum til að bera fyrir sig við-
komandi ákvæði sem hlutlæga ábyrgðartakmörkun ef það leiddi til lakari stöðu vá-
tryggðs.97
Ekki verður talið að hlutlægar ábyrgðartakmarkanir þurfi að uppfylla sérstök efnis-
skilyrði, þ.e. önnur en þau að í þeim felist ekki vísun til atvika eða háttsemi sem á und-
ir gildissvið hinna ófrávíkjanlegu reglna VSL.98 Gagnályktun frá því er hins vegar vita-
skuld ekki tæk. Akvæði sem uppfyllir ekki t.a.m. skilyrði þess að geta talist varúðar-
regla í skilningi VSL verður ekki þegar af þeirri ástæðu talin hlutlæg takmörkun á
ábyrgð félagsins.99
Því má velta fyrir sér hvort venja geti leitt til þess að félagið geti takmarkað ábyrgð
sína á hlutlægan hátt. Hugtök öðlast með tímanum festu á sviði vátryggingaréttar. Svo
dæmi sé tekið er hugtakið slys jafnan skýrt á þá leið í vátryggingarétti að átt sé við
„skyndilegan, utanaðkomandi atburð sem veldur meiðslum á Iíkama þess sem tryggður
er og gerist án vilja hans“.100 Vaknar þá sú spuming hvort félagið geti með vísan til
sltkrar skilgreiningar hugtaka undanþegið sig ábyrgð þrátt fyrir að í viðkomandi skil-
greiningu felist vísun til huglægrar afstöðu vátryggðs. Sem annað dæmi má nefna að
talið er að félaginu sé frjálst að ákveða hvort það tryggir gegn innbrotsþjófnaði, án þess
að það varði ófrávíkjanlegar reglur VSL, enda er þar um að ræða takmörkun á þeirri
áhœttu sem tryggt er gegn. Hins vegar er hugtakið innbrotsþjófnaður í skilmálum vá-
tryggingafélaga á hinum Norðurlöndunum að því leyti tengt aðgæslu vátryggðs, að sam-
kvæmt skilgreiningu á hugtakinu telst ekki vera um innbrot að ræða ef viðkomandi hús-
eign var ekki tryggilega læst. Sé ákvæðið talið hafa gildi eftir orðanna hljóðan gildir
þannig einu hvort um er að kenna vanrækslu vátryggðs eður ei að húsið var ekki tryggi-
lega læst, félagið verður laust úr ábyrgð ef sú var raunin þar sem ekki teldist vera um
innbrotsþjófnað að ræða.101 Þá felur hugtakið rán, í skilmálum innbústryggingar danskra
vátryggingafélaga, jafnan í sér að sá sem fyrir ráninu verður kalli á hjálp eða láti á ann-
an hátt vita af atburðinum.102 Telja verður óeðlilegt ef félagið gæti með þessum hætti
komið sér hjá beitingu ófrávíkjanlegra reglna VSL, enda má ætla að þær yrðu þá til lít-
ils. Sem dæmi um slíkt mætti hugsa sér ímyndað ákvæði í skilmálum húftryggingar bif-
reiðar, sem kvæði á um að tryggingin tæki til hvers konar tjóns á bifreið vátryggðs að
undanskilinni íkveikju, sem skilgreind væri í skilmálunum sem bruni sem vátryggður
ylli af gáleysi eða ásetningi. Slíkt ákvæði yrði skýrt með hliðsjón af 1. mlsl. 20. gr. VSL
97 Sorensen, (2002), bls. 197.
98 Þess var áður getið að hugsanlega megi gera kröfu til hlutlægra ábyrgðartakmarkana um skýr-
leika. Lýtur sú krafa fremur að formi þeirra en efni.
99 Sbr. t.d. H 1977 343 þar sem reglur í skilmálum þóttu ekki svo glöggar að þær yrðu taldar bind-
andi varúðarreglur í merkingu 1. mgr. 51. gr. VSL.
100 Fullyrða má að hugtaksskýringin sé nánast orðrétt sú sama í slysatryggingarskilmálum allra ís-
lensku vátryggingafélaganna.
101 Selmer, bls. 285.
102 Lyngsö, (1994), bls. 596 og 599.
74