Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 116

ökuréttindi eða sýndi af sér stórkostlegt gáleysi. A slasaðist mikið er hann ók bifhjóli
án þess að hafa til þess ökuréttindi þar sem hann hafði áður verið sviptur þeim. S
neitaði greiðslu úr tryggingunni með vísan til reynsluleysis A og nefnds skilmála-
ákvæðis, sem það taldi fela í sér varúðarreglu. Niðurstaða nefndarinnar var að nefnt
ákvæði fæli ekki í sér „hreina hlutlæga takmörkun á gildissviði tryggingarinnar". Þá
segir í úrskurðinum: „Þegar mið er tekið af framanrituðu, fyrirliggjandi gögnum og
18. gr. laga um vátryggingarsamninga telur nefndin að ökumaður bifhjólsins eigi rétt
til greiðslu skaðabóta að hálfu. Skerðing bótaréttar er tilkomin þegar tekið er mið af
atvikum öllurn og hinum samverkandi þáttum slyssins sem rekja má til réttindaleys-
is, reynsluleysis og stórkostlegs gáleysis hins vátryggða".
Ekki er ljóst hvaða ályktanir má draga af niðurstöðu nefndarinnar í málinu.
Af orðalagi 124. gr. VSL má gera ráð fyrir að niðurstaðan verði „allt eða ekk-
ert“ þegar henni er beitt. Vátryggður hefði því að öllum líkindum ekki fengið
neinar bætur í málinu þar sem félaginu tókst að sýna fram á að slysið mætti
rekja til réttindaleysis (hæfnisskorts) hans til aksturs bifhjólsins. Um það verð-
ur hins vegar ekkert fullyrt. Hér við bætist að umrætt ákvæði í skilmálum trygg-
ingarinnar var óskýrt, en þar sagði að réttur til vátryggingarbóta gæti fallið nið-
ur ef ekið væri án ökuréttinda. Má því hugsa sér að nefndin hafi talið sig hafa
svigrúm til mats á aðstæðum við beitingu ákvæðisins.
Þegar því er slegið föstu að ökuskírteinisákvæði teljist vaníðarreglur í skiln-
ingi VSL vaknar sú spuming hverjir geti talist til þess hóps sem gæta skal þess
að umrædd varúð sé viðhöfð, svo notað sé orðalag 51. gr. VSL. Amljótur Bjöms-
son telur að bifreiðarstjóri, sem ekur bifreið fyrir eigandann, verði almennt tal-
inn í þeirri aðstöðu að honum sé skylt að gæta varúðarreglna og það sama gildi
um vörslumenn sem löglega eru að bifreið vátryggðs komnir. Bendir hann m.a.
annars í því sambandi á þá skoðun sem fram kemur í sératkvæði í H 1961 234
sem reifaður er hér að framan.228 Þar taldi einn dómari Hæstaréttar að leigutaki
bifreiðar væri sá sem gæta skyldi þess að varúð samkvæmt „ökuskírteinis-
ákvæði“ væri viðhöfð. Sindballe og Drachmann Bentzon og Christensen telja
að ökumaður, sem ekur bifreið vátryggðs, sé ekki sá sem gæta skal varúðar þeg-
ar reynir á beitingu ökuskírteinisákvæða.229 Taka má undir þá skoðun að öku-
maður verði almennt talinn í þeirri aðstöðu að honum sé skylt að gæta varúðar-
reglna. Hins vegar hníga ýmis rök gegn því þegar um „ökuskírteinisákvæði“ er
að ræða. Segja má að varúðarreglur geti í raun haft sömu áhrif og hlutlægar
ábyrgðartakmarkanir á réttarstöðu vátryggðs að því leyti sem þriðji maður verð-
ur talinn eiga að gæta þeirra, vegna þess að vátryggður á í þeim tilvikum oft litla
eða enga möguleika á að hafa eftirlit með því að varúðarreglunum sé fylgt. I
sumum tilvikum kann auðvitað að vera eðlilegt að vátryggður beri ábyrgð á
228 Arnljótur Björnsson, (1986). bls. 63-64 og (1988), bls. 154.
229 Sindballe, (1948), bls. 111 og Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 125 og 295-
296 neðanmáls. Sindballe telur hins vegar á tilvitnuðum stað að ökumaðurinn sé sá sem gæta skal
þess að varúðin sé viðhöfð þegar um er að ræða undanþágu í skilmálum vegna ölvunar ökumanns.
110