Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Side 19

69. gr. stjskr. er sérstaklega vísað til þessara tveggja ákvæða.18 Verður því að
líkindum að leggja til grundvallar að skýra beri 1. mgr. 69. gr. stjskr. með hlið-
sjón af þessum ákvæðum MSE og ABSR eftir því sem við á.19
2.4 Áhrif réttarheimspekilegra forsendna að baki Iögmætisreglu
refsiréttar við túlkun 1. mgr. 69. gr. stjórnarskrárinnar
Stjómarskrárákvæði eiga sér öll tiltekna forsögu og ákveðnar réttarheim-
spekilegar forsendur sem hafa verður í huga við skýringu þeirra. Enda þótt
grunnviðmiðun stjómarskrártúlkunar sé texti viðkomandi ákvæðis, eins og við
aðra Iögskýringu, getur slík túlkun hvorki verið trúverðug né fullnægjandi
nema túlkandinn tileinki sér og hafi vald á þeim lögfræðilegu, og ekki síst
réttarheimspekilegu viðfangsefnum, sem hafa þýðingu þegar innihald stjómar-
skrárákvæða er ákveðið. Réttarheimildaleg staða stjómarskrárinnar og sá háttur
við framsetningu ákvæða hennar að orða þar aðeins tilteknar meginreglur um
samskipti handhafa ríkisvalds og ákveðin grunnréttindi borgaranna leiða til
þess að túlkun stjómarskrárákvæða, innan leyfilegs ramma textans, getur ekki
nema að hluta til ráðist af hefðbundnum lögskýringaraðferðum. Inntak og
gildissvið stjómarskrárákvæða verður því í nokkrum mæli að taka mið af þeim
réttarheimspekilegu forsendum sem búa að baki viðkomandi ákvæði og þeirri
meginreglu sem það hefur að geyma.20
18 Alþt. 1994-1995, A-deild, bls. 2095. Ákvæði 1. mgr. 7. gr. MSE er svohljóðandi í íslenskri
þýðingu fylgiskjals með lögum nr. 62/1994: „Engan skal telja sekan um afbrot hafi verknaður sá
eða aðgerðaleysi, sem hann er borinn, eigi varðað refsingu að landslögum eða þjóðarétti þá framin
voru. Eigi má heldur dæma mann til þyngri refsingar en lög leyfðu þegar afbrotið var framið“.
Ákvæði 1. mgr. 15. gr. Alþjóðasamnings um borgaraleg og stjómmálaleg réttindi, sbr. auglýsing nr.
10 28. ágúst 1979, er svohljóðandi í íslenskri þýðingu fylgiskjals II. a. með auglýsingu nr. 10/1979:
„Engan skal telja sekan um glæpsamlegt athæfi hafi verknaður sá eða aðgerðaleysi sem hann er
borinn ekki varðað refsingu að landslögum eða þjóðarétti á þeim tíma er verknaðurinn eða
aðgerðaleysið átti sér stað. Eigi má heldur dæma hann til þyngri refsingar en þeirrar sem að lögum
var leyfð þegar verknaðurinn var framinn. Nú er, eftir að hið glæpsamlega athæfi var framið, lög-
leitt ákvæði þar sem beita má vægari refsingu og skal þá misgerðamaðurinn njóta góðs af því“.
19 Sjá hér Róbert R. Spanó: „Ákvæði 1. mgr. 68. gr. stjómarskrárinnar um bann við ómannúðlegri
eða vanvirðandi meðferð eða refsingu". Lögberg, rit Lagastofnunar Háskóla Islands. Háskólaút-
gáfan (2003), kafli 2 á bls. 638-644, þar sem nánar em útfærð viðhorf mín til skýringar stjómar-
skrárákvæða til samræmis við ákvæði þjóðréttarsamninga.
20 Jens Peter Christensen: Forfatningsretten og det levende liv. Jurist- og 0konomforbundets
Forlag. Kaupmannahöfn (1990), kafli 6, bls. 157-177; Alf Ross: Dansk Statsforfatningsret. Nyt
Nordisk Forlag. 3. útg. Kaupmannahöfn (1983), bls. 52-56 og Jón Steinar Gunnlaugsson: „Um
viðhorf við skýringar á mannréttindaákvæðum stjómarskrár'f Tímarit lögfræðinga. 3. hefti. 38. árg.
(1988), bls. 137-147. Ég tek fram að með þessu er ekki verið að halda því fram að rök standi
almennt til þess að skýra stjómarskrárákvæði með breytilegum eða framsœkmtm skýríngar-
aðferðum. Sltk lögskýringaraðferð er raunar aðeins lögfræðilega haldbær að mínu áliti ef sýnt þykir
af texta viðkomandi stjómarskrárákvæðis að stjómarskrárgjafinn hafi beinlínis boðið að til slíkrar
lögskýringaraðferðar skuli litið við nánari afmörkun á inntaki og gildissviði ákvæðisins. Ákvæði 1.
mgr. 68. gr. stjskr. er dæmi um þetta, sjá hér almennt um þetta ákvæði Róbert R. Spanó: „Ákvæði
1. mgr. 68. gr. stjómarskrárinnar um bann við ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð að refsingu",
bls. 635-682.
13