Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Side 58

hvaða áhættu. Eins og nánar verður rakið hér á eftir er almennt talið að félag-
inu sé frjálst að ákvarða þá þætti tryggingarinnar án tillits til ófrávíkjanlegra
reglna VSL. I skilmálum er einnig að finna ýmsar varúðarreglur sem vátryggð-
um og öðrum ber að fylgja, ákvæði er varða aukna áhættu, ákvæði um áhrif þess
að vátryggingaratburðinum er valdið af gáleysi og e.t.v. undanþágur frá ábyrgð
félagsins vegna þess að lýsing tiltekinna atvika í vátryggingarskírteininu reyn-
ist röng. Eins og nánar verður fjallað urn hér síðar verður slíkum skilmála-
ákvæðum ekki ætíð beitt fullum fetum gagnvart vátryggðum, heldur verður að
hafa hliðsjón af ófrávíkjanlegum reglum VSL við skýringu þeirra og beitingu.
Vandamálið er hins vegar að greina á milli þeirra skilmálaákvæða sem beitt
verður samkvæmt orðanna hljóðan og hinna sem skýra ber með hliðsjón af
ófrávíkjanlegum reglum VSL, en það er efni greinar þessarar. Þær ófrávíkjan-
legu reglur VSL, sem einkunt reynir á í þessu sambandi, er að ftnna í 4.-10. gr.
laganna um rangar upplýsingar við samningsgerð, 18.-20. gr. laganna um það
þegar ásetnings- eða vangáratferli veldur því að vátryggingaratburðurinn gerist,
45.-50., 99. og 121. gr. laganna um áhrif aukinnar áhættu og loks 51. og 124.
gr. laganna um varúðarreglur. Aðrar ófrávíkjanlegar reglur VSL valda sjaldnar
vandkvæðum varðandi skýringu skilmálaákvæða og heimild félagsins til tak-
mörkunar á ábyrgð sinni. Verður umfjöllunin hér á eftir því bundin við nefndar
greinar og verður í framhaldinu vísað til þeirra einu nafni sem ófrávíkjanlegra
reglna VSL.
Þegar skoðaðir eru skilmálar íslenskra vátryggingafélaga sést að innan
hverrar tryggingagreinar eru skilmálar félaganna afar keimlíkir, jafnvel svo að
heilu ákvæðin eru orðrétt hin sömu. Með harðnandi samkeppni á markaði
trygginga, einkum með aukinni starfsemi erlendra tryggingafélaga á íslandi og
opnun markaða innan hins Evrópska efnahagssvæðis, er hugsanlegt að fjöl-
breytni skilmála muni aukast. Þá er ekki útilokað að með aukinni verðsam-
keppni muni neytendur í meira mæli eiga þess kost að kaupa tryggingarvemd á
lægra verði gegn því að undanþágur félagsins frá ábyrgð séu víðtækari í skil-
málum en ella. Með aukinni fjölbreytni skilmála má ætla að aðgreining þeirra
ábyrgðartakmarkana í skilmálum, sem skýra ber með hliðsjón af ófrávíkjanleg-
um reglum VSL annars vegar og hinna sem gilda óháð þeim reglum hins veg-
ar, fái aukið vægi.
Mikill vafi leikur á því hvemig skýra beri ýmis ákvæði í vátryggingarskil-
málum. I greininni verður að miklu leyti stuðst við réttarframkvæmd á hinum
Norðurlöndunum sem og skoðanir þarlendra fræðimanna. Dómaframkvæmd er
hins vegar ekki rík af úrlausnum á þessu sviði, hvorki hér á landi né á hinum
Norðurlöndunum. Mun greinin bera þess merki þar sem umfjöllun ólíkra fræði-
manna verður gert hærra undir höfði en ella væri.
Lög um vátryggingarsamninga voru sett í Danmörku, Svíþjóð, Finnlandi og
Noregi á árunum 1927-1933 og voru árangur norrænnar samvinnu. Ákvæði
VSL eru að flestu leyti sambærileg lögum um vátryggingarsamninga í Dan-
mörku og Svíþjóð enda að mestu þýðing dönsku laganna.3 í Noregi hafa verið
52