Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 145

m.ö.o. átt við þann hluta vandamálsins um samsömun sem lýtur að því hversu
langt félagið má ganga í átt að samsömun vátryggðs og þriðja manns í skilmál-
um. Utan þessarar umfjöllunar falla því almennar reglur um samsömun þegar
ekki er sérstaklega kveðið á um hana í skilmálum.319 Akvæði í þessa átt eru
ekki algeng í skilmálum og þjónar því umræða þessi e.t.v. fremur fræðilegum
tilgangi en hagnýtum. Þó má sjá ákvæði þessa efnis í dönskum skilmálum þar
sem kveðið er á um að hegðun þriðja manns jafngildi hegðun vátryggðs ef hinn
síðamefndi vissi eða mátti vita af henni.320
í umfjölluninni hér á eftir verður fjallað um skilmálaákvæði, sem mæla fyr-
ir um samsömun vátryggðs og þriðja manns, í tengslum við 18.-20. gr. VSL og
reglur laganna um varúðarreglur og aukna áhættu. Verður umfjöllunin um
aukna áhættu og varúðarreglur bundin við skaðatryggingar þar sem ætla má að
mest gæti reynt á samsömunarákvæði.
4.13.1 Skilmálaákvæði um áhrif þess að þriðji maður veldur
vátryggingaratburðinum af ásetningi eða gáleysi
Mikið hefur verið ritað á Norðurlöndum um áhrif hegðunar þriðja manns á
réttarstöðu vátryggðs. Hins vegar hafa skrif fræðimanna um þetta efni jafnan
beinst að því hvaða reglur gildi sé ekki um annað samið. Sé ekki um annað
samið er meginreglan sú að ekki verði um samsömun vátryggðs og þriðja
manns að ræða þegar vátryggingaratburðinum er valdið af ásetningi eða stór-
kostlegu gáleysi.321 Frá þessari meginreglu eru nokkrar undantekningar, svo
sem samkvæmt 85. og 100. gr. VSL, auk þess sem samsömun hefur verið við-
urkennd þegar starfssamband er á milli vátryggðs og þriðja manns, vátryggður
er lögpersóna, þriðji maður hefur lögmæt umráð vátryggðs munar og þegar fyr-
ir hendi eru fjárhagsleg eða annars konar hagsmunatengsl á milli vátryggðs og
þriðja manns.322 Heimild félagsins til að setja í skilmála sína „samsömunar-
ákvæði" hefur hins vegar lítið verið rædd.
Ussing telur að semja megi svo um að hegðun þriðja manns (visse
Trediemænd) valdi því að félagið sé laust úr ábyrgð, en bendir á að 20. gr. FAL
taki einnig til einfalds gáleysis þriðja manns.323 Af orðum Ussing má draga þá
ályktun að hann telji að félagið verði að kveða skýrt á um það hverjir það eru
sem vátryggður verði samsamaður með.324 Sindballe er á sömu skoðun, en
319 Um almennar reglur um samsömun í vátryggingarétti, sjá Arnljótur Björnsson, TL 1969, bls.
1 og áfram; Selmer, bls. 203 og áfram; Sörensen, (1990), bls. 186 og áfram og (2002), bls. 240 og
áfram og 253 og áfram og Lyngso, (1994), bls. 261 og áfram, 281 og 304-306. í 85. gr. og 100. gr.
VSL er að finna sérreglur um áhrif sakar þriðja manns á rétt vátryggðs í brunatryggingum og líf-
tryggingum sem ekki verða ræddar hér frekar.
320 Sorensen, (2002). bls. 375-379 og Lyngsö, (1994), bls. 618-619, 681-682 og 684-685.
321 Lyngso. (1994), bls. 261.
322 Lvngsö, (1994), bls. 262 og áfram.
323 Ussing, bls. 225.
324 Sjá t.d. Arnljótur Björnsson. TL 1969, bls. 18.
139