Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 155
4.14 Almennt eftirlit og aðgæsla með vátryggðum munum
í skilmálum er stundum gert að skilyrði fyrir bótaskyldu félagsins að vá-
tryggður hafi sýnt af sér „nægilega aðgæslu“ eða „eðlilega aðgát“ við eftirlit með
vátryggðum ntun, án þess að sérstaklega sé kveðið á um það í ákvæðunum í
hverju slík aðgæsla skuli fólgin. Gildi slíkra ákvæða verður að teljast afar tak-
markað ef nokkuð. Slík ákvæði verða jafnan skýrð með hliðsjón af ófrávíkjanleg-
um reglum VSL, enda fela þau beinlínis í sér kröfu um aðgæslu og gera þannig
ábyrgð félagsins háða því að tjón verði ekki rakið til gáleysis vátryggðs. Eins og
rætt var í kafla 3.6 teljast slík ákvæði tæplega nægilega skýr til þess að geta talist
varúðarreglur í skilningi VSL og vísast til þess sem segir í umfjöllun þess kafla.
Þess í stað verða ákvæði sem þessi að öllum líkindum skýrð með hliðsjón af 18.-
20. gr. VSL með þeim réttaráhrifum sem því fylgja. í kafla 3.6 var þess einnig
getið að ekki verður talið að félagið geti með ákvæðum sem þessum breytt hefð-
bundnu mati í vátryggingarétti á einföldu og stórkostlegu gáleysi. Þar sem þessi
ákvæði verða jafnan skýrð með hliðsjón af 18.-20. gr. VSL leiðir hins vegar af
eðli máls að félagið getur borið fyrir sig stórkostlegt gáleysi og ásetning vá-
tryggðs (og annarra), þrátt fyrir að ákvæði þessa efnis sé ekki að finna í skilmál-
um.354 Það má því fullyrða að almenn „aðgæsluákvæði“ hafi í raun engin áhrif á
réttarstöðu vátryggðs og verður tilvist þeirra væntanlega eingöngu skýrð með því
að félagið leitist á þennan hátt við að auka almenna árvekni vátryggðra.
4.15 Notkun og geymsla vátryggðra muna
í skilmálum ýmissa trygginga er að finna ákvæði sem kveða á um tiltekin
not, hirðu eða geymslu vátryggðs munar. I sumum tilvikum er um að ræða sam-
bærileg ákvæði við þau sem kveða á um að vátryggðum mun skuli haldið for-
svaranlega við. Verða þau að því leyti talin til varúðarreglna í skilningi VSL,
sbr. umfjöllun í kafla 4.10 hér að framan. Hins vegar kann að vera kveðið svo
á um að félagið sé laust úr ábyrgð ef hið vátryggða er notað eða geymt með öðr-
um hætti en mælt er fyrir um í skilmálum. Drachmann Bentzon og Christensen
telja að sé gefið upp hvaða not skuli höfð af vátryggðri bifreið við töku trygg-
ingar þá geti félagið borið það fyrir sig sem hlutlæga takmörkun á þeirri áhættu
sem tryggt er gegn.355 Hins vegar telja þeir að niðurstaðan velti að einhverju
354 Arnljótur Björnsson, bls. 69-70; Selmer, bls. 190 og 198; NOU 1987:24, bls. 74; Sprensen,
(2002), bls. 163 og Lyngso, (1992), bls. 129 og 231 og (1994), bls. 232 og 296. Af dómum sem
varða almenn ákvæði um aðgæslu nægir að nefna H 1956 305 (í samþykktum bátaábyrgðarfélags
sagði að ekki væri bættur skaði sem orsakaðist af sérstöku hirðuleysi, en í dómi var ekki talið að
um slíkt hirðuleysi væri að ræða); H 1977 343 (reglur í skilmálum þóttu ekki svo glöggar að þær
yrðu taldar bindandi varúðarreglur í merkingu 1. mgr. 51. gr. VSL); H 1980 1329 (hluti skilmála-
ákvæðis var almenns efnis, og þótti ekki hafa að geyma varúðarreglur sem væru nægilega skýrt
greindar til að 51. gr. VSL gæti átt við) og H 1996 3992 (fyrirmæli í skilmálum um að halda skyldi
vátryggðri vinnuvél í góðu rekstrarástandi voru ekki talin nægilega skýr til að teljast varúðarregl-
ur. þrátt fyrir að í þeim væri vísað til 51. gr. VSL).
355 Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 126.
149