Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Page 14

verður rökstutt að grunnreglan hafi að geyma stjómskipulega lagaáskilnaðar-
reglu og verður gerð grein fyrir tengslum hennar við sjónamiið um lýðræði. í
því sambandi verður vikið sérstaklega að tveimur dómum Hæstaréttar sem upp
voru kveðnir á fyrri hluta ársins 2001 og beindust að ólöglegum hreindýra-
veiðum. Leitast verður við að rökstyðja að þar hafi ekki verið tekið nægjanlegt
tillit til grunnreglunnar í 1. mgr. 69. gr. stjskr. við túlkun og beitingu reglugerðar
um stjóm hreindýraveiða. I kafla 5 verða settar fram hugleiðingar um áhrif
grunnreglunnar við beitingu lagareglna um refsikennd stjómsýsluviðurlög af
hálfu hins opinbera og í 6 kafla verða færð rök að því að refsiheimildum þjóða-
réttar verði ekki beitt hér á landi. I kafla 7 verður fjallað sérstaklega um framsal
lagasetningarvalds á sviði refsiréttar eftir tilkomu 1. mgr. 69. gr. stjskr. með 7.
gr. stjómarskipunarlaga nr. 97/1995. Færð verða rök að því að sú ákvörðun
stjómarskrárgjafans að gera grunnregluna að stjómarskrárreglu kunni að hafa
haft það í för með sér að efni reglunnar hafi breyst nokkuð frá því sem talið var
leiða af 1. gr. hgl. og 7. gr. MSE. Svigrúm löggjafans til að framselja vald til að
setja refsiákvæði í almenn stjómvaldsfyrirmæli hafi með öðrum orðum þrengst
frá því sem áður var talið heimilt í réttarframkvæmd. Fjallað verður sérstaklega
um dóm Hæstaréttar 8. febrúar 2001, nr. 432/2000, í þessu sambandi. / kafla
8 er að finna samantekt og lokaorð.
Þessi grein er takmörkuð við umfjöllun um grunnregluna um lögbundnar
refsiheimildir, sbr. 1. mgr. 69. gr. stjskr., í því samhengi sem að framan er rakið.
Það skal hins vegar áréttað áður en lengra er haldið að stjómarskrárvemd í
refsimálum er ekki takmörkuð við þetta ákvæði. Fyrirmæli 68. og 69. gr. stjskr.
gera almennar form- og efniskröfur til löggjafans við setningu refsiákvæða og
til dómstóla við beitingu þeirra í réttarframkvæmd.5 Þessi stjómarskrárákvæði
eiga þannig við um öll refsiákvæði óháð eðli þeirra eða tegund. Þær kröfur sem
stjómarskráin gerir umfram 68. og 69. gr. til forms og efnis refsiákvæða verða
ekki taldar almennar í þessum skilningi enda verða þær leiddar af túlkun á þeim
mannréttindaákvæðum sem hafa sérgreint efnisinntak; t.d. beinast fyrirmæli 63.
gr. að lagaákvæðum, þ.m.t. refsiákvæðum, sem skerða trúfrelsi manna, 2. og 3.
mgr. 73. gr. að þeim sem ætlað er að skerða tjáningarfrelsið og 75. gr. að tak-
mörkunum á atvinnufrelsi. Þessi ákvæði gera því sérstakar form- og efnis-
kröfur til refsiákvæða og hafa þannig fyrst og fremst lagalega þýðingu á þeim
sviðum sem stjómarskrárvernd þeirra tekur til.
5 Ég hef á öörum vettvangi fjallað um inntak og gildissvið 1. mgr. 68. gr. stjskr., sjá Róbert R.
Spanó: „Akvæði 1. mgr. 68. gr. stjómarskrárinnar um bann við ómannúðlegri eða vanvirðandi
meðferð eða refsingu". Lögberg, rit Lagastofnunar Háskóla Islands. Háskólaútgáfan (2003), bls.
635-682.
8