Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 103

3.9 Takmarkanir á ábyrgð félagsins sem ekki falla undir ófrávíkjanleg
ákvæði VSL
3.9.1 Áhættan sem tryggt er gegn179
Það er meginregla í vátryggingarétti að félagið ræður umfangi þeirrar trygg-
ingar sem það tekur að sér, án tillits til ófrávíkjanlegra reglna VSL, að svo
miklu leyti sem það varðar hvort og gegn hvaða áhættu félagið tryggir.180 Með
hugtakinu áhætta er í daglegu tali átt við lfkur á því að tiltekinn atburður gerist
eða gerist ekki. í þessu samhengi er hins vegar í stuttu máli átt við tiltekinn at-
burð sem óvissa er um hvort gerist, en ef hann gerist er sagt að vátryggingarat-
burðurinn hafi gerst ef viðkomandi áhætta fellur á annað borð undir gildissvið
tryggingarinnar.181 Sem dæmi má nefna að brunatrygging húseigna bætir sam-
kvæmt skilmálum sínum tjón af völdum eldsvoða á vátryggðri húseign. Elds-
voði á húseigninni er þannig sú áhætta sem tryggingin tekur til. Á sama hátt er
áhættan í slysatryggingu slys á þeim sem tryggður er.182 Falli áhætta utan gild-
issviðs tryggingarinnar skiptir huglæg afstaða vátryggðs eðlilega ekki máli.
Vart þarf að taka fram að taki vátrygging t.d. ekki til bruna á eign hans á vá-
tryggður enga kröfu um bætur vegna brunatjóns á eigninni þrátt fyrir að hann
beri ekki sök á brunanum og þrátt fyrir að honum hafi ekki verið kunnugt um
hættuna á bruna.
Þegar sagt er að félaginu sé frjálst að kveða á um gegn hvaða áhættu það
tryggir er ljóst að gildi þeirrar reglu er að miklu leyti komið undir túlkun á hug-
takinu áhætta. Félagið getur með hlutlægum hætti undanþegið sig ábyrgð vegna
tiltekinnar áhættu, t.d. tjóns af völdum bruna. Það sama verður talið gilda um
orsakir slíkrar áhættu, þ.e. tiltekna áhættuþætti. Félaginu er þannig heimilt að
undanþiggja sig ábyrgð vegna tjóns af völdum bruna vegna eldinga. Reglan
takmarkast hins vegar af þeirri meginreglu, sem áður er nefnd, að geri skilmála-
ákvæði huglæga afstöðu vátryggðs (eða vátryggingartaka, þess sem tryggður er
eða þeirra sem vátryggður samsamast með) að skilyrði þess að félagið sé laust
úr ábyrgð, þá verður að skýra viðkomandi ákvæði með hliðsjón af ófrávíkjan-
legum reglum VSL. Þrátt fyrir að telja megi samkvæmt almennri málnotkun að
undanþága vegna tjóns af völdum eldinga, sem rekja mætti til þess að eldinga-
179 Eins og áður segir er e.t.v. ekki nákvæmt í öllum tilvikum að ræða um takmörkun á ábyrgð fé-
lagsins þar sem með því er gefið í skyn að ella tæki félagið að sér tryggingu allra hagsmuna vá-
tryggðs. Því er e.t.v. nær að segja að hér sé um að ræða afmörkun eða tilgreiningu þeirrar áhættu
sem félagið tryggir gegn, líkt og réttara er að segja að í kaupsamningi sé um að ræða tilgreiningu
á hinu selda fremur en að þar sé um að ræða „takmörkun á söluandlagi". Hér er hins vegar einung-
is um að ræða orðalagsmun sem ekki verður ræddur frekar.
180 Schmidt, bls. 190; Sindballe, (1948), bls. 25; Drachmann Bentzon og Christensen. (1952),
bls. 58 og 281; Hellner, (1955) bls. 12 og 60 og (1965), bls. 82 og 92 og áfram; Bengtsson: Om
tolkning av ansvars-försakringsvillkor (1960), bls. 21; NOU 1983:56, bls. 76; Selmer, bls. 189 og
195; Arnljótur Björnsson, (1986), bls. 60 og áfram og (1988), bls. 150 og Lvngso, (1992), bls.
227 og (1994), bls. 32 og 132.
181 Hellner, (1965), bls. 92-93.
182 Hellner. (1965), bls. 93.
97