Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 59

sett ný lög um vátryggingarsamninga, nr. 69/1989. Við undirbúning að setningu
þeirra fór fram ítarleg rannsókn á ýmsum þeim álitaefnum sem hér verður fjall-
að um. Við setningu norsku laganna var enda stefnt að því að draga úr vafa sem
uppi var um skýringu ýmissa ákvæða í vátryggingarskilmálum. Fyrir setningu
þeirra laga svöruðu norsku lögin um vátryggingarsamninga hins vegar til VSL
í flestum atriðum. Hefur eldri norsk dómaframkvæmd og skrif norskra fræði-
manna því fullt gildi að þessu leyti.
í 2. kafla greinarinnar verða þær ófrávíkjanlegu reglur VSL, sem að ofan eru
taldar, skýrðar stuttlega. í 3. kafla verður fjallað um að hve miklu leyti félaginu
er frjálst að takmarka ábyrgð sína með ákvæðum í vátryggingarskilmálum.
Leitast verður við að finna hversu langt sú heimild nær og hvar henni verða tak-
mörk sett vegna ófrávíkjanlegra reglna VSL. í 4. kafla verða algeng ákvæði í
skihnálum vátryggingafélaga skoðuð sérstaklega með hliðsjón af þeim niður-
stöðum sem komist hefur verið að í 3. kafla. í 5. kafla verður fjallað stuttlega
um nokkur nýmæli sem er að finna í frumvarpi til nýrra laga um vátryggingar-
samninga sem nú er til meðferðar á Alþingi. í 6. kafla verður stuttur útdráttur
um efni greinarinnar.
2. ÓFRÁVÍKJANLEGAR REGLUR VSL
2.1 Almennt
Samkvæmt 3. gr. VSL eru ákvæði laganna að meginstefnu til frávíkjanleg,
þ.e. að því marki sem ekki er á annan veg kveðið í lögunum sjálfum eða öðrum
réttarreglum. í ákvæðum laganna er hins vegar oft kveðið skýrt á um að tiltek-
in ákvæði þeirra séu ófrávíkjanleg, svo sem í 1. mgr. 10. gr., 17. gr., 1. mlsl. 20.
gr., 2. mgr. 30. gr., 1. mgr. 32. gr., 1. mgr. 39. gr., 1. mgr. 50. gr., 2. mgr. 51. gr„
2. mgr. 52. gr„ 88. gr„ 96. gr„ 4. mgr. 121. gr. og 2. mgr. 124. gr. VSL. í öðr-
um tilvikum má lesa út úr viðkomandi ákvæði að frá því verði ekki vikið með
samningi, svo sem 1. mgr. 24. gr„ sbr. 4. mgr. sömu greinar og 28. gr. VSL.3 4
Leyfilegt er að víkja frá ófrávíkjanlegum reglum VSL vátryggingartaka eða vá-
tryggðum í hag og má ætla að það sé gert að einhverju marki í framkvæmd bæði
hér á landi og á hinum Norðurlöndunum.5
Hér á eftir verður tæpt í stuttu máli á helstu efnisreglum þeirra ákvæða VSL,
sem hér hefur verið kosið að nefna einu nafni ófrávíkjanlegar reglur laganna,
3 Arnljótur Björnsson: Vátryggingalögfræði. 2. fjölritun (1986), bls. 1. í framhaldinu verður vís-
að til FAL þegar fjallað er um lög um vátryggingarsamninga á hinum Norðurlöndunum og skoðan-
ir erlendra fræðimanna en VSL í öðrum tilvikum.
4 í nokkrum ákvæðum VSL er hins vegar kveðið á unt að viðkomandi ákvæði séfrávíkjanlegt, sbr.
11. gr., 12. gr., 36. gr., 54. gr., 55. gr., 81. gr. og 105. gr. laganna. Með hliðsjón af 3. gr. laganna má
telja slíka tilgreiningu óþarfa, sbr. Lyngso, (1994), bls. 32.
5 Lyngsö, (1994), bls. 31. Slíkt dæmi er m.a. að finna í H 1990 1606. Þar var talið að félagið gæti
ekki borið fyrir sig ákvæði 14. og 15. gr. VSL um vanskil iðgjalds þar sem það hefði ekki ítrekað
greiðslukröfu sína, sem því bar eftir vátryggingarskilmálum.
53