Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 93

S0rensen notast við hugtakið „áhættumunur“ í umfjöllun sinni um aukna
áhættu í skilningi vátryggingaréttar. Hugtakið skýrir hann út frá mengjahugtaki
stærðfræðinnar, þannig að tiltekin áhætta sem trygging er tekin gegn saman-
standi af mörgum áhættuþáttum sem setja megi í mengið A. A vátryggingar-
tímabilinu komi til sögunnar áhættuþættir sem setja megi í mengið B. Þá áhættu-
þætti sem bæði eru í A og B nefnir Sörensen sameiginlega áhættu, en þá sem
aðeins eru í B, áhættumun. Þeir áhættuþættir sem eru í báðum mengjum falli
undir trygginguna án frekari skoðunar. Þeir áhættuþættir sem aðeins eru í mengi
B auki hins vegar þá áhættu sem félagið tók að sér að tryggja gegn. Réttur vá-
tryggðs til bóta vegna slíkra áhættuþátta ráðist því af reglum FAL. Sé ekki um
sameiginlega áhættu að ræða, t.d. ef áhættan í mengi A er sú að sá sem tryggð-
ur er lendi í slysi, en í B að hann verði fyrir tjóni sem rekja megi til styrjaldar,
sem er undanþegin áhætta samkvæmt skilmálum, sé ekki um áhættumun að
ræða í B, heldur sjálfstætt mengi áhættu sem ekki falli undir gildissvið trygg-
ingarinnar.141
Selmer álítur að ákvæði, sem undanþiggja félagið alveg ábyrgð vegna tiltekins
áhættuþáttar, teljist hlutlægar ábyrgðartakmarkanir en ákvæði sem beinist að því
að draga úr áhættunni að einhverju marki beri að skýra með hliðsjón af reglum
FAL um aukna áhættu. Akvæði sem undanþiggi félagið ábyrgð vegna bruna af
völdum eldinga falli í fyrri flokkinn en ákvæði, sem kveði á um að tjón af völdum
eldinga fáist aðeins bætt sé vátryggð bygging útbúin eldingavara, í þann síðari.142
Af þessari umfjöllun má ljóst vera að erfitt er að setja fram skýrar reglur um
hvenær skýra beri skilmálaákvæði með hliðsjón af reglum 45.-50. gr. VSL. Þó
er þar við ýmis sjónarmið að styðjast. Eins og Drachmann Bentzon og Lyngsd
hafa bent á felst vemd 45.-50. gr. VSL einkum í því að hafi félagið tekið að sér
að tryggja gegn tiltekinni áhættu getur það ekki borið fyrir sig aukningu henn-
ar, nema að uppfylltum skilyrðum nefndra greina.143 Þetta má e.t.v. orða á þá
leið að stigsmunur á tryggðri áhættu skuli einungis hafa áhrif eftir reglum VSL
um aukna áhættu, en eðlismunur (önnur áhætta) valdi því að tilvikið falli utan
gildissviðs tryggingarinnar. Svarið við spumingunni um hvort tiltekið skilmála-
ákvæði falli undir gildissvið 45.-50. gr. VSL veltur þar af leiðandi á því hvenær
telja megi að um aukna áhættu sé að ræða, og hvenær megi telja að um „aðra
áhættu“ sé að ræða.144 Virðist mega leiða sambærilega reglu af framsetningu
141 Sorensen, (2002), bls. 186-187. Ekki er víst að þessi hugtakanotkun Sórensen sé tii þess fall-
in að varpa ljósi á vandamálið. Sprensen skýrir þetta hins vegar nánar með öðru dæmi: 1 skilmál-
um bifreiðatryggingar segir að tilkynna skuli áhættuaukningu vegna breyttrar notkunar bifreiðar-
innar. Vátryggður hefur tryggt bifreið sína sem einkabifreið, með áætlaðan akstur um 25.000 kíló-
metra á ári. Vátryggður skiptir um atvinnu, þannig að hann nýtir bifreiðina í atvinnuskyni, og ekur
henni 100.000 kflómetra á ári. í þessu tilfelli er áhættumunurinn (áhættuaukningin) 75.000 kfló-
metra akstur á ári, en sameiginleg áhætta 25.000 kflómetra akstur á ári. Tilvikið á þ.a.l. undir pro
rata reglu 45. gr. FAL, sbr. Sorensen, (2002), bls. 187.
142 Seímer, bls. 168.
143 Drachmann Bentzon, (1931), bls. 236 og LyngsO, (1992), bls. 227.
87