Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 168
í 1. og 2. kafla var að finna kynningu á efninu og þeim reglum VSL sem eru
jafnan nefndar einu nafni „ófrávíkjanlegar“.
I 3. kafla voru raktar skoðanir fræðimanna um efnið og skoðuð dómafram-
kvæmd eftir því sem við átti. Þar kom fram að fræðimenn hafa ekki sett fram
skýrar reglur um efnið. Hins vegar setja þeir flestir fram sjónarmið sem nota má
til stuðnings og leiðbeiningar. Flestir virðast fræðimenn vera sammála um að
skilmálaákvæði, sem skírskota til hegðunar og huglægrar afstöðu vátryggðs
(eða þeirra sem hann samsamast með), á þann hátt að ábyrgð félagsins velti á
því hvort hann hefur sýnt af sér sök, beri að skýra með hliðsjón af ófrávíkjan-
legum reglum VSL. Ekki hafa hins vegar allir fræðimenn sett slíka reglu fram
berum orðum. Að þessu leyti hafa reglur VSL um rangar upplýsingar við samn-
ingsgerð sérstöðu, þar sem þær beinast að huglægri afstöðu vátryggingartaka en
ekki vátryggðs (eða þeirra sem hann samsamast með eða þess sem er tryggður
með slysatryggingu eða líftryggingu). Telja má almenna samstöðu um það með-
al fræðimanna að ekki skuli tekið mið af orðalagi ákvæðis heldur fremur af efni
þess og tilgangi, þegar metið er hvort það feli í sér vísun til huglægrar afstöðu
vátryggðs (eða annarra) á þann hátt að það eigi undir ófrávíkjanlegar reglur
VSL. Er í því sambandi gjaman talað um dulbúnar hegðunarreglur þegar skil-
málaákvæði felur í sér slíka vísun til huglægrar afstöðu vátryggðs þó það komi
ekki fram berum orðum í ákvæðinu.
Þá voru skoðuð nánar mörk á gildissviði hvers hinna fjögurra meginflokka
ófrávíkjanlegra reglna VSL gagnvart hlutlægum ábyrgðartakmörkunum, þ.e.
reglna VSL um rangar upplýsingar við samningsgerð, um það þegar vátrygg-
ingaratburðinum er valdið af ásetningi eða gáleysi, um aukna áhættu og varúð-
arreglur. I hverju tilviki er við almennar leiðbeiningarreglur að styðjast. I kafla
3.5 var einkum rætt um 3. mgr. 10. gr. VSL. Samkvæmt henni getur félagið ekki
undanþegið sig ábyrgð vegna þess að lýsing atvika í vátryggingarskírteini eða
skilmálum reynist röng, nema að uppfyllt séu skilyrði 4.-10. gr. laganna um
vonda trú vátryggingartaka. Hins vegar geta ýmis skilmálaákvæði valdið vafa í
því sambandi, einkum ákvæði sem undanþiggja félagið ábyrgð vegna sjúkdóma
er sá sem tryggður er hafði fyrir töku tryggingarinnar. Niðurstaðan var þó sú að
almennt beri að skýra slík ákvæði með hliðsjón af nefndum reglum VSL. I kafla
3.6 var fjallað um það hvenær beri að skýra ábyrgðartakmarkanir með hliðsjón
af reglum 18.-20. gr. VSL. Var talið að ákvæði, sem fela í raun í sér að félagið
verði laust úr ábyrgð vegna saknæmrar háttsemi vátryggðs, beri að skýra með
hliðsjón af reglum 18.-20. gr. VSL. Að þessu leyti geta ákvæði um samsömun
vátryggðs og þriðja manns valdið vandkvæðum, en um þau var nánar rætt í
kafla 4.13.1 undirköflum 3.7 var sett fram sú meginregla að félagið gæti ekki
undanþegið sig ábyrgð vegna þess eins að áhætta hafi aukist, hafi það á annað
borð tekið að sér að tryggja gegn henni, heldur bæri að skýra ákvæði þess efn-
is með hliðsjón af reglum VSL um aukna áhættu. Hins vegar getur valdið vafa
hvenær áhætta verður talin hafa aukist og hvenær talið verður að um aðra á-
hættu sé að ræða. Að þessu leyti hafa líftryggingar á hinn bóginn sérstöðu þar
162