Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Qupperneq 81

þannig að vátryggður fengi fullar bætur hefði hann valdið bruna bifreiðarinnar með ein-
földu gáleysi, að öðrum skilyrðum fullnægðum.103
Aður er minnst á að styðja megi heimfærslu skilmálaákvæða undir ófrávíkjanlegar
reglur VSL við sanngimissjónarmið, jafnvel þótt það verði ekki leitt beinlínis af orðalagi
reglnanna. Hugsanlega má styðja skýringu ákvæða í húftryggingarskilmálum bifreiða,
sem undanþiggja félagið ábyrgð vegna tjóna sem verða á bifreiðinni þegar henni er ekið
af manni sem ekki hefur ökuskírteini, við slfk sjónarmið. Ákvæðin fela ekki beinlínis í
sér vísun til skyldu vátryggðs til aðgæslu en eru engu að síður jafnan talin til varúðar-
reglna í Danmörku, eins og nánar verður rætt í kafla 4.2. Erfitt er hins vegar að benda á
skýr dæmi þess að sanngimissjónarmið séu beinlínis lögð til grundvallar að þessu leyti í
dómaframkvæmd, en ætla má að vægi þeirra aukist eftir því sem viðkomandi skilmála-
ákvæði er óskýrara.104 Beiting hinnar svokölluðu andskýringarreglu samningaréttar gæti
hins vegar leitt til sömu niðurstöðu í slíkum tilvikum.
Hér að framan hafa verið reifuð sjónarmið helstu fræðimanna sem ritað hafa
um efnið, auk þess sem vakið hefur verið máls á nokkrum vandamálum því
tengdum. Að svo stöddu verður ekki andmælt neinu sem þar kom fram, nema
ef vera skyldi sjónarmiðum Grundt, eins og að framan var rakið. Umfjöllunin
hér að framan er hins vegar takmörkuð við skoðanir fræðimanna á öðrum Norð-
urlöndum og þær almennu ályktanir sem draga má af þeim þáttum sem ófrá-
víkjanlegar reglur VSL eiga sameiginlega. Skýrar reglur eru þar af leiðandi ekki
1 sjónmáli, enda verða þær fremur leiddar af dómframkvæmd sem betri skil
verða gerð hér síðar. Þau atriði sem fræðimenn eru hins vegar almennt sammála
um að félagið hafi frelsi til að ákvarða er sú áluetta eða áhœttuþœttir sem tryggt
er gegn, vátiyggingarandlagið, gildistími vátryggingar og landfrœðilegt gildis-
svið hennar. í samræmi við það má telja að félagið geti einnig ákvarðað að hve
stórum hluta hœtur greiðist fyrir tiltekið tjón, svo sem með tilgreiningu vá-
103 Á hinn bóginn hefur danska áfrýjunamefndin í vátryggingamálum (Ankenævnet for Forsikr-
ing) og þarlendir dómstólar lagt blessun sína yfir nefnda skilgreiningu á ráni, sem rekja má aftur til
hinna jósku laga Valdemar Sejr frá 1241, sbr. Lyngso, (1994), bls. 595. Þrátt fyrir að hér sé dregið
1 efa að skilyrðið um kall á hjálp geti talist hlutlæg ábyrgðartakmörkun er ekki ljóst hvemig rétt er
að skýra það. Ekki verður t.d. talið að það geti talist varúðarregla í skilningi 51. gr. VSL þar sem
varúðarreglna skal gæta áður en vátryggingaratburðinn ber að höndum. Hugsanlega á skilyrðið
undir 52. gr. VSL, en samkvæmt 2. mgr. þeirrar greinar yrði félagið að sýna fram á stórkostlegt gá-
leysi vátryggðs við að gæta fyrirmælanna til þess að losna úr ábyrgð. Þá hefur norska úrskurðar-
nefndin í vátryggingamálum (Forsikringsskadenevnden) talið í úrskurði sínum að vátryggður ætti
ekki rétt á bótum vegna innbrotsþjófnaðar í hús hans þar sem húsið var ólæst. Talið var að tjónið
félli þvf ekki undir hugtakið innbrot í skilningi skilmála tryggingarinnar þrátt fyrir að vátryggður
hefði ekki sýnt af sér sök. Vátryggður hafði skilið eftir lykil að húsi sínu hjá nágranna er hann fór
1 frí, en bamabam nágrannans síðar skilið lykilinn eftir undir mottu fyrir framan aðaldyr hússins,
sein „innbrotsþjófurinn“ nýtti sér. Minnihluti nefndarinnar taldi hins vegar vátryggðan eiga rétt á
bótum með hliðsjón af 1. mlsl. 20. gr. FAL, og taldi atvikið sambærilegt við það að trjágrein bryti
Slugga í óveðri og að þjófur nýtti sér það sem inngönguleið. (FSN nr. 140 frá 1975. Urskurðurinn
fr reifaður og gagnrýndur hjá Selmer, bls. 285). Nánar verður fjallað um skilgreiningu hugtaksins
innbrotsþjófnaður í kafla 4.3.
104 Hellner, (1955), bls. 39.
75