Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 32
settra laga.46 Rétt er að leggja á það áherslu að í þessum málum var auk þess
ekki um það að ræða að þögn reglugerðarinnar hefði með einhverju móti skap-
að vafa eða óskýrleika um heimild til beitingar upptöku eða réttindasviptingar,
sem skýra átti sakborningi í hag, enda eru ákvæði laga nr. 64/1994 skýr og
glögg um þann vilja löggjafans að slíkt skuli heimilt eins og rakið er skil-
merkilega í tilvitnuðu sératkvæði í dóminum frá 23. maí 2001.47
5. HUGLEIÐINGAR UM GILDI GRUNNREGLUNNAR VIÐ
BEITINGU REFSIKENNDRA STJÓRNSÝSLUVIÐURLAGA
Akvæði 1. mgr. 69. gr. stjskr. er bundið við þau tilvik þegar manni er gert að
sæta refsingu eða viðurlögum í tilefni af því að hann hafi gerst sekur um
háttsemi sem telst refsiverð samkvæmt lögum. Með tilliti til réttarheimilda-
legrar stöðu grunnreglunnar verður að ganga út frá því að hugtökin refsing og
viðurlög í merkingu ákvæðisins hafi sjálfstœtt inntak óháð skilgreiningu
almennra laga á hverjum tíma á eðli þeirra íþyngjandi úrræða sem heimilt er að
beita í tilefni af broti á lögum.48
46 í dómi sakadóms Reykjavíkur frá 17. ágúst 1956, sem Ármann Snævarr fjallar um í riti sínu
Þættir úr refsirétti II, bls. 99, voru atvik þau að samkvæmt 1. mgr. 4. gr. laga nr. 88/1953 um skipan
innflutnings- og gjaldeyrismála, fjárfestingarmála o.fl., var útflytjendum og öðrum hérlendum
aðilum skylt að selja Landsbanka Isiands eða Útvegsbanka íslands hf. allan þann erlenda gjaldeyri,
er þeir „eiga eða eignast". í 15. gr. reglugerðar nr. 212/1953 um skipan innflutnings- og gjald-
eyrismála, fjárfestingarmála o.fl., var þessum aðiium gert að selja Landsbanka Islands eða Útvegs-
banka Islands hf. allan erlendan gjaldeyri sem þeir áttu eða eignuðust „fyrir vörur eða þjónustu".
Ákært var út af þessum ákvæðum báðum. Dómurinn taldi að hér ætti að beita lagaákvæðinu en ekki
ákvæði reglugerðarinnar er væri þrengra að efni til en löggjafinn hefði ætlast til. Vakin skal athygli
á því að dómur þessi er reifaður í 2. hefti Tímarits lögfræðinga 1957, bls. 98-99.
47 í grein sinni: „Brot gegn lögum nr. 64/1994 um vemd, friðun og veiðar á villtum fuglum og
villtum spendýmm", Úlfljótur. 2. tbl. 56. árg. (2003), fjallar Ragnheiður Bragadóttir um þá dóma
Hæstaréttar sem hér hafa verið gerðir að umtalsefni, sjá bls. 198-199, en þar segir m.a. svo: „Þessi
röksemdarfærsla fær alls ekki staðist. Stjómvaldsfyrirmæli eins og reglugerð eru afleidd
refsiheimild. Þau verða að eiga sér stoð í settum iögum og mega ekki vera víðtækari en lögin
heimila. Á það bæði við um verknaðarlýsingar þeirra og viðurlög. I þessu tilviki var heimilað í
lögunum að beita ákveðinni viðurlagategund, en hennar var ekki getið í reglugerðinni. Að því leyti
voro ákvæði reglugerðarinnar þrengri en ákvæði laganna. Þegar svo stendur á gildir að sjálfsögðu
ákvæði laganna, enda getur reglugerð í engu þrengt efni þeirra. Gildir það einnig enda þótt regla sú
sem þannig fengist væri hagstæðari fyrir sakboming".
48 Johs. Andenæs: Statsforfatningen i Norge. Universitetsforlaget. 8. útg. Osló (2000), bls. 348.
Þar segir m.a. svo um hugtakið refsingu í merkingu 96. gr. norsku stjómarskrárinnar: „Undertiden
kan det væri tvivlsomt hva en skal regne for straff i forhold til gronnloven. Heller ikke her er det
navnet det kommer an pá, men realiteten. Lovgiveren kan ikke komme utenom grl. § 96 ved á kalle
en straff for noe annet. ... Den tradisjonelle definisjon av straffen er omtrent slik: Straff er et onde
som staten tilfpyer en lovovertreder p& grunn af lovovertredelsen, i den hensikt at han skal fple det
som et onde (jfr. Retstidende 1977 s. 1207, hvor denne definisjon er sitert med tilslutning)".
26