Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Síða 76

Með hliðsjón af þessari dómaframkvæmd setur Selmer fram nokkrar reglur.82 Hann
telur almennar undanþágur vegna tiltekinnar áhœttu, s.s. stríðs eða jarðskjálfta, ekki
eiga undir gildissvið ófrávíkjanlegra reglna FAL. Þá telur hann það sama eiga við um
ákvæði er afmarka tímamörk og landfræðilegt gildissvið vátryggingar. Loks telur Sel-
mer að tilgreining vátryggingarandlags falli utan gildissviðs ófrávíkjanlegra reglna FAL
og vísar í því sambandi til eftirfarandi dóms:
NRT 1945:89 (NH)
Verslunarmaður hóf sölu á pelsum og skinnum í verslun sinni sem vátryggð var sem
tóbaksverslun. Eftir að 13 refaskinnum var stolið úr versluninni krafðist verslunar-
maðurinn þess að þau yrðu bætt honum. Hæstiréttur Noregs sýknaði félagið af kröf-
unni með þeim rökstuðningi að verslun með skinnin hefði falið í sér umtalsverða
aukningu áhættunnar og að vátryggingarsamningurinn tæki ekki samkvæmt orðalagi
sínu til verslunar með skinn.83
Selmer telur dóminn í NRT 1979:554 (NH), einkum koma til skoðunar þegar um er
að ræða ákvæði sem varða notkun, viðhald og eftirlit með vátryggingarandlaginu eða
áskilja að vátryggður hafi tiltekin réttindi o.s.frv. Næst liggi samkvæmt orðanna hljóð-
an að túlka slfk ákvæði sem dulbúnar varúðarreglur, en samkvæmt 1. mgr. 51. gr. FAL
verði félagið því aðeins laust úr ábyrgð í þeim tilvikum þegar vátryggður hefur sýnt af
sér sök og orsakasamband er á milli þeirrar háttsemi og vátryggingaratburðarins. Hins
vegar bendir Selmer á að þrátt fyrir að það komi ekki fram í forsendum dómsins í NRT
1979:554 (NH) sé líklegt að Hæstiréttur Noregs hefði metið umrætt viðhaldsákvœði
gott og gilt ef vátryggður hefði í umræddu tilviki sýnt af sér gáleysi við viðhald vagns-
ins og rekja mætti óhappið til þess. I dóminum hafi hins vegar aðeins reynt á gildi
ákvæðisins gagnvart 20. gr. FAL og því hefði félagið þurft að sýna fram á stórkostlegt
gáleysi vátryggðs til að komast hjá ábyrgð.84
I skilmálaákvæðum er stundum kveðið á um að félagið sé laust úr ábyrgð án tillits til
orsakasambands á milli undanþeginnar áhættu og vátryggingaratburðarins. Selmer tel-
ur í því sambandi að hlutlægum ábyrgðartakmörkunum verði ekki beitt samkvæmt orð-
anna hljóðan í þeim tilvikum þegar engin rök hníga til þess að félagið sé alveg laust úr
ábyrgð.85 Þá telur Selmer að skilmálaákvæðum sem leysa félagið undan ábyrgð verði
ekki beitt nema þau taki bersýnilega til þess tilviks sem til skoðunar er hverju sinni. Sel-
mer minnir í þessu sambandi á þá eðlilegu túlkunarreglu samningaréttar að óskýr
ákvæði í stöðluðum skilmálum verði skýrð þeim í óhag sem hafði veg og vanda af gerð
þeirra.86
82 Þrátt fyrir að þeir dómar er Selmer nefnir í umfjöllun sinni, og hér hafa verið reifaðir, hafi ef-
laust mikið vægi er vandséð að þeir nægi til að af þeim verði beinlínis leiddar þær reglur er Selmer
setur fram. Niðurstaða Selmer virðist byggjast á athugun á því hvers konar ábyrgðartakmarkanir
feli ekki í sér skírskotun til sakar (huglægrar afstöðu) vátryggðs og séu þ.a.l. óháðar ófrávíkjanleg-
um reglum FAL þótt hann geti þess ekki sérstaklega.
83 Reifun byggð á Selmer, bls. 196. Þrátt fyrir að í dóminum segi að umrætt tilvik hafi falið í sér
aukna áhœttu var ekki tekin nánari afstaða til þess hver niðurstaðan væri eftir pro rata reglu 45. gr.
FAL.
84 Selmer, bls. 198.
85 Selmer, bls. 197.
86 Selmer, bls. 199.
70