Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 114

tiltekna hegðun af hans hálfu. Hins vegar má ljóst vera að til þess að halda bóta-
rétti, t.d. vegna tjóns á vátryggðri bifreið sinni, verður vátryggður að fylgjast
með því að bifreiðinni sé ekki ekið af neinum sem ekki hefur ökuskírteini. Til-
gangur ákvæðanna er að sama skapi augljós, þ.e. að undanþiggja félagið ábyrgð
vegna skemmda sem verða á bifreiðinni þegar henni er ekið af einstaklingi sem
ekki getur sýnt fram á lágmarksfæmi sína til þess. Það má því segja að „öku-
skírteinisákvæði“ séu að þessu leyti varúðarreglur í eðli sínu, enda fela þau í sér
fyrirmæli um tiltekna hegðun vátryggðs eða þeirra sem hann verður að þola
samsömun með, og miðar að því að draga úr líkum á því að vátryggingaratburð-
urinn gerist. Því verður hins vegar ekki neitað að ákvæðin eru sérstæð og frá-
brugðin „dæmigerðum" varúðarreglum að því leyti að erfitt er að rökstyðja að
vöntun á ökuskírteini sem slíku geti talist orsök vátryggingaratburðarins.222 Þá
er vissulega öfugsnúið að líkur á því að vátryggður njóti vátryggingarvemdar
aukast í raun eftir því sem ökumaður án ökuskírteinis ekur bifreiðinni meira og
brýtur þannig gegn ákvæðinu.223
Dómstólar hafa e.t.v. ekki skýrt nákvæmlega hvemig komist er að þeirri nið-
urstöðu að um varúðarreglur í skilningi VSL sé að ræða.224 Til viðbótar því sem
að framan greinir má styðja þá niðurstöðu að nokkm við sanngimissjónarmið,
enda væri óneitanlega strangt í garð vátryggðs að félagið væri laust úr ábyrgð
vegna tjóns á bifreiðinni, án tillits til orsakar þess, einungis vegna þess að öku-
maður hennar hafði ekki ökuskírteini, t.d. ef bifreiðin yrði fyrir eldingu á meðan
svo stæði á. Ökuskírteinisákvæði hafa samkvæmt orðalagi sínu ekki að geyma or-
sakareglu, líkt og sanngjamt væri, en til að koma í veg fyrir ósanngjamar niður-
stöður standa veigamikil rök til þess að meta þau sem varúðarreglur, þrátt fyrir að
ákvæðin falli e.t.v. ekki beinlínis að mynstri „dæmigerðra varúðarreglna“, eins og
áður segir.225 Það er því sanngjamt að vátryggður njóti vátryggingarvemdar þegar
orsök vátryggingaratburðarins stendur ekki í neinum tengslum við hæfni hins
ökuréttindalausa ökumanns. Hér má einnig hafa í huga að tilgangur félagsins með
setningu ökuskírteinisákvæðis gemr varla hafa verið sá að undanskilja slík tjón.
Með hliðsjón af framangreindu má heita að það liggi beint við að telja ákvæðin
til varúðarreglna, enda er eðlilegt að telja likur fyrir því að ökumaður, sem ekki
hefur ökuskírteini, sé sjálfur orsök þess að óhapp verður, en möguleikinn til að
færa fram sönnun fyrir hinu gagnstæða er ætíð til staðar.226 Félagið verður því
ekki laust úr ábyrgð í þeim tilvikum sem ökumaður hafði ekki ökuskírteini, nema
að uppfylltum þeim skilyrðum er talin eru í 51. eða 124. gr. VSL eftir atvikum.
222 Hellner. (1955), bls. 58.
223 Hellner, (1955), bls. 59.
224 Hellner. (1955), bls. 56.
225 Sjá t.d. Hellner, (1955), bls. 56 og 59. Niðurstaða lians er hins vegar sú að eins og ákvæðið er
orðað f Svfþjóð skipti litlu máli hvort það verði talið varúðarregla eða hlutlæg ábyrgðartakmörkun
enda yrði beiting þess með svipuðum hætti þar sem beitt yrði orsakareglu í einhverri mynd í báð-
um tilvikum, sbr. Hellner, (1955), bls. 60.
226 Sjá t.d. LyngsO, (1994), bls. 688.
108
i