Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 94
S0rensen á hugtakinu „áhættumunur“. Samkvæmt þessu má telja skilmála-
ákvæði, sem kveða á um tiltekna notkun vátryggðs munar eða staðsetningu
hans og geymslu, varða aukna áhættu. Hér getur hins vegar verið mjótt á mun-
unum. Verður í hverju tilfelli að meta hvort um aukningu á sömu áhættu er að
ræða þrátt fyrir breyttar aðstæður. Á hinn bóginn má telja að tilgreining á eig-
anda vátryggðra muna feli í sér hlutlæga takmörkun á ábyrgð félagsins að því
leyti sem urn afmörkun vátryggingarandlagsins er að ræða.145
I þessu sambandi er rétt að víkja stuttlega að kenningum fræðimanna á
Norðurlöndum um það sem nefna mætti á íslensku áhættubreytingu. í kenning-
um eldri fræðimanna var talað um „algjöra“ eða „fullkomna áhættubreytingu“
(total fareændring) þegar áhættan breyttist á þann veg að í raun var um aðra
áhættu að ræða en tryggt var gegn í upphafi. I þeim tilvikum var talið að regl-
um VSL um aukna áhættu yrði ekki beitt, heldur væri félagið alla jafna laust úr
ábyrgð. í VSL er að finna sérreglur sem taka á nokkrum tilvikum sem fela í sér
slíka áhættubreytingu, þ.e. 67., 68. og 83. gr. VSL, og féllu að öllum líkindum
utan reglna VSL um aukna áhættu. Yngri fræðimenn hafa hins vegar talið að
það hafi takmarkað gildi að ræða um áhættubreytingu í þessu sambandi. Þannig
nefnir Selmer meðal annars að af vátryggingarsamningi megi ráða hvert vá-
tryggingarandlagið sé og gildistími tryggingar. í þeim tilvikum felist enginn
ávinningur í því að ræða um „algjöra áhættubreytingu“ þegar tiltekinn atburð-
ur fellur utan gildissviðs tryggingarinnar.146
Þrátt fyrir að telja megi það eðlilega viðmiðun að líta til þess hvort áhættan
hafi aðeins aukist eða hvort hreinlega sé um að ræða aðra áhættu, virðist sem
Hæstiréttur íslands hafi ekki stuðst sérstaklega við slíka viðmiðun.
H 1959 591
H átti hús sem brunatryggt var hjá Húsatryggingum Reykjavíkur (HR). Lét H flytja
húsið af grunni sínum um 100 metra veg, þar eð það stóð í vegi fyrir byggingarfram-
kvæmdum sem hann stóð að. Þar brann húsið. HR töldu sér óskylt að greiða bruna-
bætur, m.a. með vísan til þess að brostin væri sú forsenda að húsið héldist í sama
ástandi og það var í við upphaf tryggingarinnar. H hélt því fram að hann skyldi ekki
vera verr staddur en hefði hann átt þess kost að kaupa vátryggingu hjá einhverju vá-
tryggingafélagi, en þá hefðu gilt ákvæði 45. gr. VSL. Taldi H að ákvæði 45. gr. VSL
kæmu í veg fyrir að HR yrðu lausar úr ábyrgð vegna brostinna forsendna. I dómi var
talið að við flutninginn hefði orðið mikil breyting á verðmæti hússins og áhættunni,
og því haft H ekki mátt gera ráð fyrir að samningurinn héldist óbreyttur. Var því talið
144 Sjá einnig í þessu sambandi Christensen. NFT 1952, bls. 305.
145 Akvæði um notkun og geymslu vátryggðra muna verða rædd nánar í kafla 4.15. Tilgreining í
skilmálum á eiganda vátryggðs munar verður rædd nánar í kafla 3.9.2.
146 Selmer. bls. 170-171. Um „algjöra áhættubreytingu" sjá nánar Hult: Förelasningar över
försakringsavtalslagen (1936), bls. 119 og áfram; Schmidt, (1943), bls. 82 og áfram; Ussing, (1946),
bls. 239; Grundt: Lærebok i norsk forsikringsrett. II. hluti. 2. útgáfa (1950), bls. 20 og áfram;
Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 285; Hellner, (1955), bls. 32 og áfram og
Loken, bls. 75.