Tímarit lögfræðinga - 01.03.2004, Blaðsíða 124

valdur hefur ekki náð tilteknum aldri. Hér mætti t.a.m. hugsa sér ákvæði í skil-
málum húftryggingar bifreiðar þess efnis að sjálfsábyrgð sé hærri þegar bifreið-
in verður fyrir skemmdum á meðan henni er ekið af manni sem er yngri en 25
ára. Ekki er að sjá að slíkt ákvæði stangist á við ófrávíkjanlegar reglur VSL, í
það minnsta ekki þegar um er að ræða ökumann sem löglega er að bifreiðinni
kominn. Hins vegar mætti teygja dæmið lengra þannig að ákvæðið undanskildi
algjörlega ábyrgð félagsins öll tjón sem valdið væri á húftryggðri bifreið af
mönnum sem yngri væru en 25 ára, óháð því hvort um væri að ræða ökumann
eða aðra.252 Akvæði sem þessi varða oft spuminguna um heimild félagsins til
að kveða á um samsömun vátryggðs og þriðja manns í skilmálum og verða að
því leyti rædd nánar í kafla 4.13.
4.7 Ölvun og skylt ástand
I 2. rnlsl. 20. gr. VSL segir að semja megi um að félagið sé laust úr ábyrgð
þegar vátryggður hefur valdið vátryggingaratburðinum í ölæði sem honum
verður sjálfum gefin sök á.253 Mikið hefur verið ritað af fræðimönnum á sviði
vátryggingaréttar um hvemig skýra beri ákvæði í vátryggingarskilmálum þar
sem ofangreind heimild 2. mlsl. 20. gr. VSL er nýtt og hafa skoðanir verið
skiptar. Thoming Hansen telur að slík ákvæði skuli skýra nreð hliðsjón af gá-
leysiskröfum 20. gr. LAL254 en Drachmann Bentzon og Christensen vilja skýra
ákvæðin í ljósi 51. gr. LAL. Telja þeir í því sambandi að í bifreiðatryggingum
sé eigandi vátryggðrar bifreiðar sá sem gæta skal varúðarinnar og að brot á regl-
unni hafi engin áhrif á réttarstöðu hans hafi hann ekki sýnt af sér sök.255 Sind-
252 Ekki verður útilokað að slík ákvæði teldust í einhverjum tilvikum ósanngjöm og að þeim yrði
vikið til hliðar á grundvelli 36. gr. SML. I fyrra dæminu væri um að ræða ákvæði sem einkum væri
beint að þeim tilvikum þegar vátryggður eigandi bifreiðar lánar ungum ökumönnum bifreið sína.
Akvæðið í sfðara dæminu er hins vegar óljósara þar sem það beinist að öllum hugsanlegum tjón-
um og vátryggður ætti sjaldnast nokkra möguleika á að varast þá tjónvalda sem undanþágan gildir
um. Gildissvið tryggingarinnar væri að því leyti óljóst og erfitt fyrir vátryggðan að átta sig á raun-
verulegu umfangi þess. A hinn bóginn verður það sama einnig sagt um margar þær áhættur sem
undanskildar eru (svo gilt sé) í skilmálum, t.d. um tjón af völdum eldinga eða stríðsátaka, þar sem
vátryggður getur sjaldnast gert sér nokkra grein fyrir því hvenær áhættan getur orðið virk eða
hversu líklegt það er að hann verði fyrir slíku tjóni. Verður því tæplega stuðst eingöngu við þá rök-
semdafærslu við mat á því hvort skilmálaákvæði verður talið ósanngjamt í merkingu 36. gr. SML.
Urlausnarefni þetta á hins vegar fremur undir samningarétt og verður þvf ekki rætt hér frekar.
253 Þrátt fyrir að ekki sé svo um samið er hugsanlegt að félagið sé laust úr ábyrgð þegar rekja má
vátryggingaratburðinn til ölvunar vátryggðs ef telja má að vátryggingaratburðinum hafi með því
verið valdið af stórkostlegu gáleysi, en alla jafna þyrfti þar mikið til að koma, sbr. Sprensen,
(1990), bls. 174 neðanmáls og Lyngsp, (1994), bls. 231-232 og 242-243.
254 Thorning Hansen, NFt''!951, bls. 345.
255 Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 125, 282, 294 og 296 neðanmáls. Þeir vísa
í þessu sambandi til dóma í U 1930:362 (0LD) (félagið dæmt til greiðslu þrátt fyrir ölvun öku-
manns vátryggðrar bifreiðar, þar sem ekki var við vátryggðan að sakast að ölvunarákvæðis skilmála
tryggingarinnar var ekki gætt) og NRT 1939:704 (NH) (félagið sýknað af kröfu um greiðslu vá-
tryggingarbóta, þar sem ölvaður ökumaður hafði ekið vátryggðri bifreið með samþykki eigandans),
sbr. Drachmann Bentzon og Christensen, (1952), bls. 295 neðanmáls.
118